به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ پیوند قرنیه، که به آن کراتوپلاستی نیز گفته می‌شود، یک عمل جراحی است که در آن بخش آسیب‌دیده قرنیه بیمار با یک بافت قرنیه سالم و شفاف از یک اهداکننده جایگزین می‌شود. این عمل به هزاران نفر در سراسر جهان کمک کرده است تا بینایی خود را بازیابند و زندگی عادی خود را از سر بگیرند.

چه عواملی باعث آسیب به قرنیه می‌شوند و نیاز به پیوند قرنیه را ایجاد می‌کنند؟

دلایل مختلفی می‌توانند به قرنیه آسیب برسانند و نیاز به پیوند را مطرح کنند. برخی از شایع‌ترین این دلایل عبارتند از:

• کراتوکونوس (قوز قرنیه): در این بیماری، قرنیه به تدریج نازک شده و به شکل یک مخروط برآمده در می‌آید که منجر به تاری دید شدید می‌شود.
• دیستروفی‌های قرنیه: گروهی از بیماری‌های ارثی و مادرزادی که باعث کدورت و از دست دادن شفافیت قرنیه می‌شوند.
• اسکار قرنیه: زخم‌ها و کدورت‌هایی که در اثر عفونت‌ها (مانند تبخال چشمی)، آسیب‌ها، یا سوختگی‌های شیمیایی در قرنیه ایجاد می‌شوند.
• سوراخ شدن قرنیه: در اثر عفونت‌های شدید یا آسیب‌های نافذ وارد شده به چشم
• عوارض جراحی: آسیب‌های ناشی از جراحی‌های چشمی پیشین نیز می تواند به قرنیه آسیب وارد کند.
•  

روش‌های مختلف پیوند قرنیه

 پیشرفت‌های پزشکی در سال‌های اخیر منجر به توسعه روش‌های مختلفی برای پیوند قرنیه شده است که جراحان را قادر می‌سازد تا بهترین رویکرد را برای هر بیمار انتخاب کنند:

• Penetrating Keratoplasty - PK: این روش سنتی‌ترین نوع پیوند قرنیه است که در آن تمام لایه‌های قرنیه آسیب‌دیده با یک قرنیه اهدایی کامل جایگزین می‌شود. این روش برای مواردی که آسیب به تمام ضخامت قرنیه رسیده است، مناسب است.
• Lamellar Keratoplasty: در این روش، تنها لایه‌های آسیب‌دیده قرنیه جایگزین می‌شوند و لایه‌های سالم بیمار حفظ می‌گردند. این روش‌ها شامل:

1. Deep Anterior Lamellar Keratoplasty - DALK: در این روش، لایه‌های جلویی و میانی قرنیه جایگزین می‌شوند، در حالی که لایه داخلی (اندوتلیوم) بیمار حفظ می‌شود. DALK معمولاً برای درمان کراتوکونوس پیشرفته و اسکارهای قرنیه که لایه داخلی را درگیر نکرده‌اند، استفاده می‌شود. مزیت اصلی این روش کاهش خطر رد پیوند در مقایسه با PK است.
2. Endothelial Keratoplasty - EK: این روش‌های جدیدتر برای درمان بیماری‌هایی طراحی شده‌اند که عمدتاً لایه داخلی قرنیه (اندوتلیوم) را تحت تأثیر قرار می‌دهند، مانند ادم قرنیه پس از جراحی آب مروارید یا برخی از دیستروفی‌ها. در این روش‌ها، تنها لایه نازک داخلی قرنیه جایگزین می‌شود. دو نوع اصلی آن عبارتند از:
   • Descemet's Stripping Endothelial Keratoplasty - DSEK/DSAEK: در این روش، یک لایه شامل اندوتلیوم و بخشی از استروما از قرنیه اهداکننده پیوند زده می‌شود.
   • Descemet's Membrane Endothelial Keratoplasty - DMEK: این روش پیشرفته‌تر، فقط لایه بسیار نازک اندوتلیوم و غشاء دسمت را از اهداکننده پیوند می‌زند. DMEK نتایج بینایی سریع‌تر و بهتری دارد و خطر رد پیوند کمتری دارد.

توجه کنید انتخاب هر یک از این روش ها بر اساس وضعیت چشم بیمار نیازمند پیوند قرنیه و نظر چشم پزشک خواهد بود.

فرآیند انجام جراحی پیوند قرنیه

• قبل از جراحی، بیمار باید آزمایش‌ها و معاینات لازم را انجام دهد و مشاوره‌های تخصصی، از جمله بیهوشی و داخلی، دریافت کند.
• قرنیه اهدایی از طریق بانک چشم و با درخواست پزشک و پرداخت هزینه تهیه می‌شود.
• جراحی بسته به نوع پیوند و شرایط بیمار، با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌گیرد. در طول عمل، بخش آسیب‌دیده قرنیه با ابزارهای دقیق برداشته شده و با قرنیه سالم جایگزین می‌شود.
• در صورت نیاز، این قرنیه با بخیه‌های بسیار ظریف در جای خود ثابت می‌شود.
• مدت زمان جراحی معمولاً بین یک تا دو ساعت است.

مزایای پیوند قرنیه

• بازگرداندن بینایی: اصلی‌ترین و مهم‌ترین مزیت، بهبود قابل توجه یا کامل بینایی است.
• کاهش درد و ناراحتی: در مواردی که آسیب قرنیه با درد و ناراحتی همراه است، پیوند می‌تواند این علائم را تسکین دهد.
• بهبود کیفیت زندگی: با بازگشت بینایی، بیماران می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را بدون وابستگی انجام دهند و کیفیت زندگی‌شان به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
• پیشگیری از نابینایی: در بسیاری از موارد، پیوند قرنیه تنها راه برای جلوگیری از نابینایی کامل است.

معایب و خطرات احتمالی پیوند قرنیه 

مانند هر عمل جراحی دیگری، پیوند قرنیه نیز با خطرات و عوارض جانبی احتمالی همراه است، هرچند نرخ موفقیت این عمل بسیار بالا است. برخی از عوارض پیوند قرنیه در زیر آمده است:

• رد پیوند: سیستم ایمنی بدن ممکن است بافت جدید را به عنوان یک جسم خارجی تشخیص داده و به آن حمله کند. علائم رد پیوند شامل قرمزی چشم، درد، حساسیت به نور و کاهش بینایی است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به نجات پیوند کمک کند.
• عفونت: خطر عفونت در هر عمل جراحی وجود دارد.
• آب سیاه (گلوکوم): افزایش فشار داخل چشم که می‌تواند به عصب بینایی آسیب برساند.
• آب مروارید: کدورت لنز طبیعی چشم
• آستیگماتیسم: تاری دید ناشی از شکل نامنظم قرنیه
• التیام کند زخم: زمان بهبودی کامل ممکن است طولانی باشد.

مراقبت‌های پس از پیوند قرنیه

مراقبت‌های دقیق پس از جراحی برای موفقیت طولانی مدت پیوند حیاتی است. این مراقبت‌ها شامل:

• تا حد امکان به پشت بخوابید و از خوابیدن به سمت چشم جراحی‌شده پرهیز کنید.
• داروها و قطره‌های چشمی را طبق دستور پزشک مصرف کنید؛ این داروها ممکن است تا چند ماه یا حتی به‌صورت دائم تجویز شوند.
• از مالیدن چشم‌ها یا دستکاری بخیه‌ها خودداری کنید.
• بخیه‌ها معمولاً پس از چند ماه و به‌تدریج برداشته می‌شوند.
• در هفته‌های اول از انجام فعالیت‌های سنگین پرهیز کنید.
• در مورد زمان بازگشت به ورزش‌هایی مانند شنا با پزشک مشورت کنید.
• از حضور در محیط‌های آلوده و پر گرد و غبار اجتناب نمایید.
• در صورت بروز درد، با مشورت پزشک از مُسکن خوراکی استفاده کنید. اگر درد بهبود نیافت، احتمال افزایش فشار داخل چشم وجود دارد؛ سریعاً به چشم‌پزشک یا اورژانس مراجعه نمایید.
• معاینات پس از عمل بسیار مهم هستند؛ در زمان‌های تعیین‌شده حتماً مراجعه کنید.
• بهبود بینایی معمولاً تدریجی و در طی چند ماه رخ می‌دهد و به وضعیت کلی چشم، شبکیه و عصب بینایی بستگی دارد؛ صبور باشید و دستورات پزشکی را رعایت کنید.
• حمام تا روزهفتم فقط از گردن به پایین و بدون تماس آب با چشم انجام شود. پس از برداشتن لنز پانسمانی، حمام کامل با شامپو بچه بلامانع است.
• از مصرف غذاهای تند و محرک که ممکن است باعث عطسه یا سرفه شوند خودداری کنید.
• رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه، سبزیجات و آب کافی داشته باشید تا از یبوست جلوگیری شود.
• از استفاده از لوازم آرایشی در اطراف چشم پرهیز کنید.
• در هفته اول پس از عمل، نماز را به صورت نشسته بخوانید و از سجده و خم شدن زیاد خودداری کنید.
• برای وضو از تیمم با سنگ تمیز استفاده نمایید.

علائم هشدار پس از جراحی پیوند قرنیه

افرادی که تحت عمل پیوند قرنیه قرار می‌گیرند باید بدانند که احتمال پس‌زده شدن قرنیه پیوندی تا پایان عمر وجود دارد. در صورت مشاهده هر یک از علائم هشدار، بلافاصله به پزشک جراح خود یا اورژانس چشم مراجعه نمایید:

• درد شدید و مقاوم به مُسکن
• حساسیت به نور
• قرمزی شدید یا مداوم چشم
• احساس وجود جسم خارجی در چشم برای مدت طولانی
• ترشح غلیظ و چسبناک
• کاهش تدریجی دید
• خونریزی داخل چشم

 پیوند قرنیه یک روش درمانی مؤثر و حیاتی است که به افراد بسیاری کمک کرده تا موهبت بینایی را دوباره تجربه کنند. اگر شما یا عزیزانتان با مشکلات قرنیه دست و پنجه نرم می‌کنید، مشورت با یک چشم‌پزشک متخصص می‌تواند بهترین گام برای ارزیابی وضعیت و بررسی گزینه‌های درمانی باشد. در بیمارستان فارابی، ما متعهد به ارائه بهترین مراقبت‌های چشمی با استفاده از جدیدترین تکنیک‌ها و دانش روز هستیم. برای دریافت نوبت درمانگاه های تخصصی بیمارستان فارابی می توانید به nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.