به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ احساس سوزش، خارش، قرمزی یا تاری دید در چشم، تجربه‌ای ناخوشایند است که بسیاری از ما آن را تجربه کرده‌ایم. در چنین مواقعی، وسوسه استفاده از قطره یا پمادی که قبلاً برای خودمان یا دیگری تجویز شده، یا حتی خرید یک قطره بدون نسخه از داروخانه، بسیار قوی است. اما آیا می‌دانستید این اقدام به ظاهر ساده می‌تواند پیامدهای جدی و گاه جبران‌ناپذیری برای سلامت بینایی شما داشته باشد؟ ما در بیمارستان فارابی، به عنوان قطب علمی چشم پزشکی و مرکزی پیشرو در حوزه سلامت چشم، بر اهمیت آگاهی‌بخشی در این زمینه تأکید داریم. در این مطلب به ای موضوع اشاره خواهد شد که چرا خودسرانه مصرف کردن قطره‌ها و پمادهای چشمی، می‌تواند خطراتی پنهان و جدی برای چشم‌های شما به همراه داشته باشد.

چرا نباید خودسرانه داروهای چشمی مصرف کنیم؟

چشم‌ها اندام‌هایی بسیار حساس و پیچیده هستند. علائم مشابه (مانند قرمزی) می‌توانند ناشی از بیماری‌های کاملاً متفاوتی باشند که هر یک نیاز به تشخیص و درمان تخصصی دارند. مصرف خودسرانه دارو، نه تنها ممکن است بیماری اصلی را درمان نکند، بلکه آن را پنهان کرده و فرصت تشخیص به موقع را از بین ببرد و به عوارض خطرناکی منجر شود. بیایید نگاهی دقیق‌تر به برخی از انواع پرمصرف قطره‌ها و پمادهای چشمی و خطرات مصرف خودسرانه آن‌ها بیندازیم.

قطره‌های ضد قرمزی چشم؛ چرخه معیوب بازگشت قرمزی چشم

• این قطره‌ها با تنگ کردن رگ‌های خونی سطح چشم، قرمزی را به سرعت کاهش می‌دهند و چشم را "سفید" می‌کنند. اما این تسکین موقتی است.
• استفاده مکرر و طولانی‌مدت از این قطره‌ها می‌تواند منجر به بازگشت قرمزی چشم شود. به این معنی که پس از قطع مصرف، رگ‌های خونی بیش از پیش گشاد شده و چشم‌ها قرمزتر از قبل می‌شوند. این وضعیت باعث می‌شود فرد برای رهایی از قرمزی، بیشتر از قطره استفاده کند و در یک چرخه اعتیادآور گرفتار شود که درمان آن دشوار است.
• همچنین، این قطره‌ها علت اصلی قرمزی را درمان نمی‌کنند و ممکن است علائم یک بیماری جدی‌تر را پنهان کنند.

قطره‌ها و پمادهای آنتی‌بیوتیک؛ مبارزه‌ای اشتباه و خطرناک

• بسیاری از افراد هنگام قرمزی یا ترشح چشم، به سراغ قطره‌های آنتی‌بیوتیک می‌روند، با این تصور که عفونت دارند.
• مقاومت آنتی‌بیوتیکی: مصرف بی‌رویه و نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها، باعث ایجاد مقاومت در باکتری‌ها می‌شود. این بدان معناست که در آینده، اگر واقعاً به عفونت باکتریایی مبتلا شوید، داروهای موجود دیگر مؤثر نخواهند بود.
• بی‌اثر بودن در برابر ویروس و آلرژی: بسیاری از موارد قرمزی چشم ناشی از عفونت‌های ویروسی (مانند سرماخوردگی چشم) یا آلرژی است که آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تأثیری بر آن‌ها ندارند و فقط عوارض جانبی احتمالی را به همراه خواهند داشت.
• پنهان کردن عفونت‌های جدی: آنتی‌بیوتیک‌های نامناسب ممکن است علائم یک عفونت جدی‌تر (مانند زخم قرنیه) را به طور موقت کاهش دهند، اما بیماری را درمان نکنند و باعث پیشرفت پنهان آن شوند.

قطره‌ها و پمادهای کورتیکوستروئید (کورتون)؛ شمشیر دو لبه

• کورتون‌ها داروهای بسیار قوی ضد التهاب هستند که می‌توانند قرمزی و التهاب چشم را به سرعت کاهش دهند و احساس بهبودی کاذب ایجاد کنند.
• افزایش فشار داخل چشم و گلوکوم (آب سیاه): مصرف طولانی‌مدت و خودسرانه کورتون‌ها، شایع‌ترین علت دارویی افزایش فشار داخل چشم است که می‌تواند منجر به آسیب دائمی عصب بینایی و نابینایی غیرقابل برگشت (گلوکوم) شود. این عارضه اغلب بدون درد و علامت پیشرفت می‌کند.
• کاتاراکت (آب مروارید): کورتون‌ها می‌توانند باعث کدورت عدسی چشم و ایجاد آب مروارید شوند که نیاز به جراحی دارد.
• تشدید عفونت‌ها: کورتون‌ها سیستم ایمنی چشم را سرکوب می‌کنند. اگر قرمزی چشم ناشی از عفونت‌های ویروسی (به ویژه ویروس هرپس سیمپلکس) یا قارچی باشد، مصرف کورتون می‌تواند باعث تشدید شدید عفونت، زخم‌های عمیق قرنیه و حتی از دست دادن چشم شود.

اشک مصنوعی؛ به ظاهر بی‌خطر اما با ملاحظات خاص

• اشک‌های مصنوعی برای خشکی چشم و شستشوی ذرات از سطح چشم معمولاً بی‌خطر هستند.
• مواد نگهدارنده (Preservatives): برخی اشک‌های مصنوعی حاوی مواد نگهدارنده هستند که در صورت استفاده مکرر و طولانی‌مدت (بیش از ۴ بار در روز)، می‌توانند خود باعث تحریک و آسیب به سطح چشم شوند. برای استفاده طولانی‌مدت، اشک‌های مصنوعی بدون نگهدارنده توصیه می‌شوند.
• پنهان کردن مشکل اصلی: اگر خشکی چشم یا تحریک، ناشی از یک بیماری جدی‌تر باشد، استفاده از اشک مصنوعی ممکن است علائم را کاهش دهد اما علت اصلی را درمان نکند و تشخیص را به تأخیر بیندازد.

تشخیص اشتباه و تأخیر در درمان

مهم‌ترین خطر خوددرمانی، تشخیص اشتباه و تأخیر در درمان صحیح است. بسیاری از بیماری‌های چشمی جدی، در مراحل اولیه علائم مشابهی با مشکلات خفیف‌تر دارند. به عنوان مثال:

• قرمزی چشم می‌تواند نشانه‌ای از گلوکوم حاد با زاویه بسته (یک اورژانس چشمی که نیاز به درمان فوری دارد)، یووئیت (التهاب لایه‌های داخلی چشم) یا زخم قرنیه باشد. خوددرمانی در این موارد می‌تواند منجر به آسیب دائمی بینایی شود.
• تاری دید موقت ممکن است ناشی از نوسانات قند خون در دیابت باشد یا نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر مانند رتینوپاتی دیابتی باشد که نیاز به معاینه تخصصی دارد.

چه زمانی باید به چشم‌پزشک مراجعه کنیم؟

سلامت چشمان شما بسیار ارزشمند است. هرگز خودسرانه داروی چشمی مصرف نکنید. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً به چشم‌پزشک مراجعه کنید:

• قرمزی چشم که بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد یا بدتر شود.
• درد چشم، به خصوص درد شدید یا مداوم
• تغییر ناگهانی در بینایی (تاری دید، کاهش دید، دیدن هاله‌ها یا جرقه‌های نور)
• ترشحات چرکی یا غلیظ از چشم
• حساسیت شدید به نور
• احساس وجود جسم خارجی که با اشک‌ریزش یا پلک زدن برطرف نمی‌شود.
• هرگونه آسیب یا ضربه به چشم

چشمان شما دریچه‌ای به جهان هستند و حفظ سلامت آن‌ها نیازمند مراقبت تخصصی است. مصرف خودسرانه قطره‌ها و پمادهای چشمی، نه تنها می‌تواند مشکل را حل نکند، بلکه با عوارض جانبی خطرناک و پنهان کردن بیماری‌های جدی، بینایی شما را به خطر اندازد. به جای حدس و گمان، به متخصصان اعتماد کنید. بیمارستان چشم‌پزشکی فارابی با کادر مجرب و تجهیزات پیشرفته، آماده ارائه خدمات تشخیص و درمان دقیق برای حفظ سلامت بینایی شماست. شما می توانید برای دریافت نوبت درمانگاه های فوق تخصصی و تخصصی بیمارستان فارابی به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.