دکتر هرمز شمس: تاریخ چشم پزشکی ایران بسیار قدیمی‌تر از دوران دارالفنون است

به گزارش سینا رسانه دانشگاه علوم پزشکی تهران بیمارستان فارابی، دکتر هرمز شمس، فرزند پروفسور محمدقلی شمس و استاد پیشکسوت گروه بیماری‌های چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیمارستان فارابی در حاشیه مراسم جشن ۱۷۳ سالگی دارالفنون و ۹۰ سالگی این دانشگاه، با ستاد برپایی این مراسم گفت و گو کرد. وی در صحبت‌های خود با اشاره به جایگاه چشم پزشکی در کشور گفت: ایران همیشه چشم پزشکان بسیار خوبی داشته است و به همین دلیل وقتی این افراد به امریکا مهاجرت می‌کنند، آن ها  به راحتی چشم پزشکان ما را قبول می‌کنند و چشم پزشکان ایرانی حتی در بهترین دانشگاه‌های امریکا مانند UCLA مشغول به فعالیت هستند. در حال حاضر 9 نفر از بهترین چشم پزشکان فارابی به امریکا مهاجرت کرده‌اند و در اکثر استان‌های امریکا مشغول به کارند که فقدان این افراد در کشور جای تاسف دارد.  

دکتر شمس با ابراز خرسندی از برپایی مراسم  جشن ۱۷۳ سالگی دارالفنون و ۹۰ سالگی دانشگاه تهران خاطر نشان ساخت: این مراسم یادبودی از گذشته‌های چشم پزشکی ایران بود؛ اما نکته‌ای که فراموش شد در مورد آن صحبت شود، مربوط به قدمت علم چشم پزشکی و اینکه این رشته  بسیار قدیمی‌تر از دارالفنون و دانشگاه تهران بوده است.  

وی با یادآوری اینکه  چشم پزشکی در بین النهرین و شوش و خیلی قبل‌تر از مصر و یونان قدمت داشته و بر اساس اسناد موجود بین النهرین خاستگاه علم چشم پزشکی در دنیا بوده است، گفت: دانشگاه جندی شاپور که در قرن سوم میلادی و در زمان داریوش دوم تاسیس شد، سرآغازی برای پیدایش رشته چشم پزشکی بوده است.

دکتر شمس ادامه داد: در دانشگاه جندی شاپور چشم پزشکان مشهوری به فعالیت مشغول بودند که بعدها به عراق و به ویژه به بغداد رفتند. اغلب اعضای خانواده «بختی شو» به مدت ۲۵۰سال چشم پزشک بودند. خانواده «ماسویه» نیز چشم پزشک بودند و در حقیقت اولین کتاب چشم پزشکی را ماسویه نوشت. در واقع تاریخ چشم پزشکی ایران بسیار قدیمی‌تر از دوران دارالفنون است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود یادآور شد: پدر بزرگم «لسان الحکما» در دارالفنون تحصیل کرده و دوره چشم پزشکی را زیر نظر دکتر «راتولد» که به ایران آمده بود به مدت دو سال گذراند. اما چون آموزشی که برای چشم پزشکی در آن زمان (زمان ناصر الدین شاه) در ایران می‌دادند، کافی نبود به پیشنهاد پروفسور «گالزوفسکی» که در آن زمان به ایران آمده بود به فرانسه رفت و دوباره شروع به تحصیل در رشته پزشکی کرد و مدتی هم در بیمارستان گالزوفسکی فرانسه کار می‌کرد.

دکتر شمس افزود: اما لسان الحکما در زمانی که برادرش شهاب الدوله، وزیر علوم دوران قاجاریه بود به ایران برگشت و کرسی چشم پزشکی را ایجاد کرد و خود وی رئیس این کرسی شد. در زمانی افتتاح بیمارستان‌های وزیری و سینا و حتی دانشگاه تهران ایشان در قید حیات بود و بعدا فوت کرد.  

وی با یادآوری اینکه پدرش، پروفسور محمد قلی شمس که در لیون فرانسه تحصیل می‌کرد، هم مدتی در دارالفنون مشغول به تحصیل بوده، خاطر نشان ساخت: پدرم برای ادامه تحصیلات به لیون فرانسه رفت و پروفسور اگرگاسیون و در پاریس مشغول به کار شد.

دکتر هرمز شمس در مورد بازگشت پدرش به ایران گفت: به دعوت وزیر علوم وقت، پروفسور محمد قلی شمس به ایران برگشت. در آن زمان رضا شاه به بیماری Uveitis یا التهاب لایه میانی چشم مبتلا بود. در آن زمان تقریبا ۵۰ درصد مردم به دلیل تراخم نابینا بودند. از سازمان بهداشت جهانی و دکترهای اتریشی دعوت به همکاری شده بود. پدرم به جنوب کشور رفت و متوجه شد، بیماری تراخم درآنجا بیداد می‌کند و اینکه به حضور او در ایران بیشتر احتیاج است. بنابراین در ایران ماند و شروع به کار کرد.  

وی در ادامه گفت: پروفسور محمد قلی شمس خیلی فعالانه می‌خواست تا بیمارستان فارابی تاسیس شود. هدف وی مبارزه با تراخم بود و از طرف حکومت قول‌های مساعدی به وی داده شد. پروفسور محمد قلی شمس مبارزه با تراخم را در جنوب ایران شروع کرد. قسمت چشم پزشکی دانشکده پزشکی را نیز راه اندازی و شروع به دانشجو گرفتن و تربیت آنان کرد. این دانشجویان پس از چندین سال فعالیت در بیمارستان فارابی اکثرشان به شهرستان‌ها می‌رفتند. چون در آن زمان شهرستان‌ها هنوز مرکز چشم پزشکی نداشتند. از شیراز، اصفهان، اهواز و مشهد برای تحصیل به بیمارستان فارابی می‌آمدند و وقتی به دوران دانشیاری می‌رسیدند برای تشکیل دانشکده‌های پزشکی و چشم پزشکی به شهرهای خودشان می‌رفتند.

دکتر هرمز شمس در مورد کمک‌های دولتی برای ریشه کنی تراخم در ایران اظهار داشت: برای درمان تراخم در شوشتر دولت وقت کمک زیادی کرد. چون ریشه کنی تراخم نیازمند تغییر در سیستم سنتی دفع فضولات انسانی بود. فضولاتی که در جوی‌های رو باز رها می‌شد. بستن روی جوی‌ها و ایجاد توالت‌های بهداشتی جدید کمک فراوانی به کنترل تراخم کرد که بدون کمک دولت این تغییرات امکان پذیر نبود.  

وی در مورد رابطه پدرش و حکومت وقت گفت: پدرم اختلاف نظرهایی با رضا خان در زمینه سیاسی داشت و حتی یکبار با رضا خان شروع به بحث کردن کرد تا جایی که رابطه شان بعد از یکی دو سال  بهم خورد، اما پدرم به کارش در دانشگاه تهران ادامه داد.

خبرنگار: بنفشه پورناجی