حقوق بیمار یکی از محور‌های شاخص در تعریف استانداردها جهت اعمال حاکمیت خدمات بالینی است. در سال 1381 برای اولین بار منشور حقوق بیمار در ایران در 10 ماده تدوین و از سوی معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ گردید. پس از بررسی و بازبینی ، متن نهایی منشور حقوق بیمار در آبان ماه 1388 از سوی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مراکز تابعه ابلاغ گردید. منشور جامع حقوق بیمار در 5 محور کلی و 37 بند به همراه بینش و ارزش و یک تبصره پایانی تنظیم گردیده است. محور‌های پنج‌گانه منشور شامل موارد زیر است:

 

 

1-1)شایسته شان و منزلت انسان و با احترام به ارزش ها، اعتقادات فرهنگی و مذهبی باشد.

2-1) برپایه ی صداقت، انصاف، ادب وهمراه با مهربانی باشد.

3-1) فارغ از هرگونه تبعیض از جمله قومی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی باشد.

4-1) براساس دانش روز باشد.

5-1)مبتنی بربرتری منافع بیمار باشد.

6-1) در مورد توزیع منابع سلامت مبتنی بر عدالت و اولویت های درمانی بیماران باشد.

7-1)مبتنی بر هماهنگی ارکان مراقبت اعم از پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی باشد.

8-1) به همراه تامین کلیه امکانات رفاهی پایه و ضروری و به دور از تحمیل درد و رنج و محدودیت های غیر ضروری باشد.

9-1) توجه ویژه ای به حقوق گروه های آسیب پذیر جامعه از جمله کودکان، زنان باردار، سالمندان، بیماران روانی، زندانیان، معلولان ذهنی و جسمی و افراد بدون سرپرست داشته باشد.

1-10) در سریع ترین زمان ممکن و با احترام به وقت بیمار باشد.

11-1) با در نظرگرفتن متغیرهایی چون زبان ، سن و جنس گیرندگان خدمت باشد.

12-1)درمراقبت های ضروری و فوری (اورژانس) ، بدون توجه به تامین هزینه ی آن صورت گیرد. در موارد غیر فوری (الکتیو) براساس ضوابط تعریف شده باشد.

13-1) در مراقبت های ضروری و فوری (اورژانس) ، در صورتی که ارائه خدمات مناسب ممکن نباشد ، لازم است پس از ارائه ی خدمات ضروری و توضیحات لازم ، زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم گردد.

14-1) درمراحل پایانی حیات که وضعیت بیماری غیرقابل برگشت و مرگ بیمار قریب الوقوع می باشد با هدف حفظ آسایش وی ارائه گردد.منظور از آسایش کاهش درد ورنج بیمار، توجه به نیازهای روانی،اجتماعی، معنوی و عاطفی وی و خانواده اش در زمان احتضارمی باشد. بیمار در حال احتضار حق دارد در آخرین لحظات زندگی خویش با فردی که می خواهد همراه گردد.

 

1-2) محتوای اطلاعات باید شامل موارد ذیل باشد.

1-2-2) مفاد منشورحقوق بیمار در زمان پذیرش.

2-1-2) ضوابط و هزینه های قابل پیش بینی بیمارستان اعم از خدمات درمانی و غیردرمانی و ضوابط بیمه و معرفی سیستم های حمایتی در زمان پذیرش.

3-1-2) نام، مسوولیت و رتبه ی حرفه ای اعضای گروه پزشکی مسئول ارائه مراقبت از جمله پزشک، پرستار و دانشجو و ارتباط حرفه ای آن ها با یکدیگر.

4-1-2) روش های تشخیصی و درمانی و نقاط ضعف وقوت هر روش و عوارض احتمالی آن، تشخیص بیماری، پیش آگهی و عوارض آن و نیز کلیه ی اطلاعات تاثیرگذار درروند تصمیم گیری بیمار.

5-1-2) نحوه ی دسترسی به پزشک معالج و اعضای اصلی گروه پزشکی درطول درمان.

6-1-2) کلیه اقداماتی که ماهیت پژوهشی دارند.

7-1-2) ارائه آموزش های ضروری برای استمراردرمان.

2-2) نحوه ی ارائه اطلاعات باید به صورت ذیل باشد:

1-2-2) اطلاعات باید در زمان مناسب و متناسب با شرایط بیمار از جمله اضطراب و درد و ویژگی های فردی وی از جمله زبان، تحصیلات و توان درک در اختیار وی قرارگیرد، مگر این که:

-  تاخیر در شروع درمان به واسطه ی ارائه اطلاعات فوق سبب آسیب به بیمار گردد ( دراین صورت انتقال اطلاعات پس از اقدام ضروری، در اولین زمان مناسب باید انجام شود).

- بیمار علی رغم اطلاع از حق دریافت اطلاعات، از این امر امتناع نماید که در این صورت باید خواست بیمارمحترم شمرده شود، مگر این که عدم اطلاع بیمار، وی یا سایرین را در معرض خطر جدی قراردهد.

2-2-2-) بیمار می تواند به کلیه ی اطلاعات ثبت شده در پرونده ی بالینی خود دسترسی داشته باشد و تصویر آن را دریافت نموده و تصحیح اشتباهات مندرج درآن را درخواست نماید.

 

1-3) محدوده انتخاب و تصمیم گیری درباره موارد ذیل می باشد.

3-1-1)انتخاب پزشک معالج و مرکز ارائه کننده ی خدمات سلامت در چارچوب ضوابط.

3-1-2)انتخاب و نظرخواهی از پزشک دوم به عنوان مشاور.

3-1-3) شرکت یا عدم شرکت درهرگونه پژوهش، با اطمینان از اینکه تصمیم گیری وی تاثیری در تداوم و نحوه دریافت خدمات سلامت نخواهد داشت.

4-1-3) قبول یا رد درمان های پیشنهادی پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از پذیرش یا رد آن مگر درموارد خودکشی یا مواردی که امتناع از درمان شخص دیگری را در معرض خطر جدی قرار می دهد.

5-1-3) اعلام نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی آتی در زمانی که بیمار واجد ظرفیت تصمیم گیری می باشد ثبت و به عنوان راهنمای اقدامات پزشکی درزمان فقدان ظرفیت تصمیم گیری وی با رعایت موازین قانونی مد نظر ارائه کنندگان خدمات سلامت و تصمیم گیرنده جایگزین بیمار قرارگیرد.

2-3 ) شرایط انتخاب و تصمیم گیری شامل موارد ذیل می باشد.

1-2-3) انتخاب و تصمیم گیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه، مبتنی بردریافت اطلاعات کافی و جامع ( مذکوردربند دوم ) باشد.

2-2-3) پس از ارائه اطلاعات، زمان و کافی به بیمارجهت تصمیم گیری و انتخاب داده شود.

 

 

1-4) رعایت اصل رازداری راجع به کلیه ی اطلاعات مربوط به بیمارالزامی است مگردرمواردی که قانون آن را استثنا کرده باشد.

2-4) درکلیه ی مراحل مراقبت اعم از تشخیصی ودرمانی باید به حریم خصوصی بیمار احترام گذاشته شود. ضروری است بدین منظورکلیه ی امکانات لازم جهت تضمین حریم خصوصی بیمارفراهم گردد.

3-4) فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادی که به حکم قانون مجاز تلقی می شوند می توانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند.

4-4) بیمارحق دارد در مراحل تشخیصی از جمله معاینات، فردمعتمد خود را همراه داشته باشد.

همراهی یکی از والدین کودک درتمام مراحل درمان حق کودک می باشد مگر اینکه این امر بر خلاف ضرورت های پزشکی باشد.

 

1-5 ) هر بیمار حق دارد درصورت ادعای نقض حقوق خودکه موضوع این منشوراست، بدون اختلال در کیفیت دریافت خدمات سلامت به مقامات ذی صلاح شکایت نماید.

2-5) بیماران حق دارند از نحوه رسیدگی و نتایج شکایت خود آگاه شوند.

3-5) خسارت ناشی از خطای ارائه کنندگان خدمات سلامت باید پس از رسیدگی و اثبات مطابق مقررات درکوتاه ترین زمان ممکن جبران شود.

دراجرای مفاد این منشور درصورتی که بیمار به هر دلیلی فاقد ظرفیت تصمیم گیری باشد، اعمال کلیه ی حقوق بیمار - مذکور در این منشور- برعهده ی تصمیم گیرنده ی قانونی جایگزین خواهد بود. البته چنانچه تصمیم گیرنده ی جایگزین برخلاف نظرپزشک، مانع درمان بیمار شود، پزشک می تواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدید نظر در تصمیم گیری را بنماید .

چنانچه بیماری که فاقد ظرفیت کافی برای تصمیم گیری است، اما می تواند در بخشی ازروند درمان معقولانه تصمیم بگیرد، باید تصمیم او محترم شمرده شود.