به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ شبکیه یک لایه بسیار نازک و حساس به نور در پشت چشم شماست، درست مانند پرده‌ای که تصاویر را دریافت می‌کند. این پرده، مسئول تبدیل نور به پیام‌های عصبی است که از طریق عصب بینایی به مغز فرستاده می‌شوند تا ما بتوانیم ببینیم. داخل کره چشم، مایعی شفاف و ژله‌ای به نام زجاجیه وجود دارد. جداشدگی شبکیه زمانی رخ می‌دهد که این لایه حساس از بافت زیرین خود جدا شود. وقتی شبکیه از جای خود کنده می‌شود، نمی‌تواند تصاویر را به درستی به مغز بفرستد و در نتیجه، دید شما دچار مشکل می‌شود.

علائم شایع جداشدگی شبکیه

• دیدن جرقه‌های نور: ممکن است ناگهان جرقه‌های نورانی یا فلاش‌هایی را در میدان دید خود ببینید.
• افزایش ناگهانی مگس‌پران: دیدن تعداد زیادی نقاط سیاه کوچک، رشته‌ها یا تار عنکبوت‌های شناور در دید که به آن‌ها مگس‌پران می‌گویند.
• سایه یا پرده‌ای در میدان دید: احساس می‌کنید یک پرده یا سایه تیره جلوی بخشی از دید شما را گرفته است.

این علائم می‌توانند به تدریج یا ناگهانی ظاهر شوند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بسیار مهم است که فوراً به چشم‌پزشک مراجعه کنید. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از آسیب دائمی به بینایی جلوگیری کند.

درمان جداشدگی شبکیه

نوع درمان جداشدگی شبکیه به شدت و وسعت آن بستگی دارد:

• لیزر یا کرایوتراپی: اگر پارگی یا سوراخ کوچکی در شبکیه وجود داشته باشد و هنوز جداشدگی کامل رخ نداده باشد، پزشک ممکن است با استفاده از لیزر یا روش انجماد (کرایوتراپی) آن را ترمیم کند.
• جراحی: در موارد پیشرفته‌تر که شبکیه به طور کامل جدا شده است، نیاز به جراحی خواهد بود. دو روش اصلی جراحی شامل:
• باکل اسکلرال (Scleral Buckle): یک نوار سیلیکونی کوچک به دور سفیدی چشم (صلبیه) قرار داده می‌شود تا فشار ملایمی به چشم وارد کرده و شبکیه را به جای خود بازگرداند.
• ویترکتومی (Vitrectomy): این روش در ادامه توضیح داده شده است.

ویترکتومی چیست؟

ویترکتومی یک نوع جراحی تخصصی چشم است که برای درمان مشکلات شبکیه و زجاجیه (ماده ژله‌ای داخل چشم) به کار می‌رود. در این جراحی، مراحل زیر انجام می‌شود:

• تخلیه زجاجیه: جراح با استفاده از ابزارهای بسیار ظریف، زجاجیه را از فضای میانی کره چشم تخلیه می‌کند.
• ترمیم شبکیه: پس از تخلیه زجاجیه، جراح به شبکیه دسترسی پیدا کرده و پارگی‌ها یا مشکلات دیگر آن را ترمیم می‌کند.
• تزریق گاز یا روغن سیلیکون: برای نگه داشتن شبکیه در جای خود و کمک به چسبیدن آن، پزشک بسته به شرایط، گاز مخصوص یا روغن سیلیکون را به داخل چشم تزریق می‌کند.
• گاز: گاز به مرور زمان به صورت خودبه‌خودی جذب می‌شود و با مایع طبیعی چشم جایگزین می‌گردد.
• روغن سیلیکون: روغن سیلیکون پس از مدتی (با نظر پزشک) طی یک جراحی دیگر از چشم خارج می‌شود.

چه بیمارانی نیاز به ویترکتومی دارند؟

ویترکتومی برای درمان طیف وسیعی از مشکلات چشمی انجام می‌شود، از جمله:

• خونریزی شدید داخل چشم (به خصوص در زجاجیه)
• جداشدگی شبکیه (به ویژه انواع پیچیده)
• بیماری‌های ماکولا (مرکز شبکیه) مانند چروکیدگی یا سوراخ شدن ماکولا
• رتینوپاتی دیابتی پیشرفته (آسیب به رگ‌های خونی شبکیه در بیماران دیابتی)
• عفونت‌های شدید داخل کره چشم (اندوفتالمیت)
• صدمات شدید چشمی
• عوارض احتمالی جراحی ویترکتومی مانند هر عمل جراحی دیگری، ویترکتومی نیز ممکن است عوارضی داشته باشد، از جمله:
• افزایش موقت یا دائم فشار داخل چشم
• عفونت چشم
• التهاب
• آب مروارید (کدورت عدسی چشم)

مراقبت‌های پس از عمل جراحی ویترکتومی

رعایت دقیق توصیه‌های پزشک پس از جراحی برای بهبودی کامل و جلوگیری از عوارض بسیار مهم است:

• عدم دستکاری چشم: به هیچ عنوان چشم عمل شده را دستکاری نکنید یا روی آن فشار نیاورید.
• مراجعه فوری در موارد اورژانس: در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، فوراً به پزشک معالج خود اطلاع دهید و به اورژانس چشم‌پزشکی مراجعه نمایید:
• ترشحات زیاد از محل عمل
• درد غیرقابل تحمل
• قرمزی شدید و پیشرونده چشم
• دوبینی
• تاری دید یا کاهش دید ناگهانی و پیشرونده
• خونریزی شدید
• مصرف منظم داروها: قطره‌های چشمی و داروهای خوراکی تجویز شده را حتماً مطابق دستور چشم‌پزشک و به موقع مصرف کنید و هرگز خودسرانه آن‌ها را قطع نکنید. این داروها برای کنترل التهاب، کاهش خطر عفونت و پیشگیری از افزایش فشار چشم ضروری هستند.
• استراحت و پرهیز از فعالیت سنگین: به خصوص در روزهای ابتدایی پس از عمل، از فعالیت‌های سنگین خودداری کرده و استراحت کافی داشته باشید.
• مدیریت درد: درد خفیف پس از عمل طبیعی است. با اجازه پزشک می‌توانید از مسکن‌های خوراکی استفاده کنید.
• تمیز کردن چشم: در صورت خارش یا ترشح از چشم، ابتدا دست‌های خود را کاملاً بشویید. سپس با استفاده از پد یا گاز استریل تمیز و با ملایمت، اطراف چشم را تمیز کنید.
• وضعیت سر (پوزیشن): بعضی از بیماران، به خصوص آن‌هایی که گاز یا روغن سیلیکون در چشم دارند، باید برای چند روز یا حتی چند هفته وضعیت خاصی هنگام نشستن، ایستادن یا خوابیدن داشته باشند (معمولاً وضعیت صورت به سمت پایین). حتماً وضعیت پیشنهادی پزشک خود را دقیقاً رعایت کنید.
• بهبودی بینایی: معمولاً دید در هفته‌های اول پس از عمل تار است. به تدریج و با بهبود شبکیه، دید شما بهتر می‌شود.
• محافظ چشم: از محافظ پلاستیکی روی چشم برای جلوگیری از آسیب در هنگام خواب یا مواجهه با گرد و غبار استفاده کنید. این محافظ را روزانه با آب و صابون بشویید و خشک کنید.
• دید نهایی: دید نهایی بیمار به وضعیت شبکیه قبل از عمل و همچنین عوارض احتمالی بستگی دارد و ممکن است هیچ‌گاه مانند قبل از بیماری یا چشم سالم نشود.
• نماز خواندن: برای نماز خواندن پس از عمل، در صورت نیاز از سنگ تمیز جهت تیمم استفاده کنید.
• مراجعات پیگیری: برای معاینه چشم پس از عمل و اطمینان از روند صحیح درمان و بهبودی، در تاریخ‌های تعیین شده به پزشک مراجعه کنید.
• حمام کردن: پس از عمل، حمام از گردن به پایین و در صورت عدم تماس آب با چشم و صورت بلامانع است. زمان مناسب برای حمام کامل را حتماً از پزشک خود سؤال کنید.
• شنا و استخر: معمولاً توصیه می‌شود تا چند هفته اول پس از عمل از شنا کردن و رفتن به استخر خودداری شود.
• مسافرت هوایی/کوهنوردی: چنانچه بعد از عمل قصد مسافرت هوایی یا کوهنوردی دارید، حتماً از پزشک خود سؤال نمایید. چرا که در صورت وجود گاز داخل چشم، پرواز با هواپیما، کوهنوردی یا صعود به ارتفاع می‌تواند موجب آسیب شدید به شبکیه شود.
• کبودی و قرمزی: قرمزی و کبودی در ناحیه عمل بعد از چند روز برطرف می‌شود. از فشار روی محل جراحی اجتناب کنید.
• لوازم آرایشی: از مصرف لوازم و مواد آرایشی در اطراف چشم حداقل تا یک هفته خودداری نمایید.
• رانندگی و کارهای دقیق: تا زمانی که دید شما به طور کامل بهبود نیافته است، از انجام رانندگی و کارهایی که نیاز به دقت بالا دارند، خودداری کنید.

در بیمارستان چشم‌پزشکی فارابی، ما متعهد به ارائه بهترین مراقبت‌ها و اطلاعات شفاف به بیماران خود هستیم. برای دریافت نوبت درمانگاه های تخصصی می توانید به nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.