به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ رابطه انسان با حیوانات، چه حیوانات خانگی و چه محیط زیست طبیعی، عمیق و چندوجهی است. به ویژه در جوامع امروزی که برخی افراد تمایل به نگهداری از حیواناتی مانند سگ، گربه و سایر حیوانات خانگی دارند. اما آیا می‌دانستید که برخی بیماری‌های چشمی می‌توانند مرزهای گونه‌ای را درنوردند و از حیوانات به انسان منتقل شوند؟ برای درک بهتر این موضوع توصیه می کنیم مطلب زیر را مطالعه کنید. در این مطلب سعی شده تا با تاکید بر آگاهی‌بخشی، به معرفی و بررسی بیماری‌های چشمی مشترک انسان و حیوان (زئونوزها) بپردازیم.

 

بیماری‌های چشمی زئونوتیک (مشترک بین انسان و حیوان)

برخی از میکروارگانیسم‌ها و انگل‌ها که در حیوانات زندگی می‌کنند، می‌توانند به چشم انسان راه یابند و منجر به مشکلات جدی بینایی شوند. این بیماری‌ها که به آن‌ها "زئونوز" گفته می‌شود، اهمیت بهداشت و مراقبت از حیوانات خانگی و محیط زیست را دوچندان می‌کنند.

 

توکسوپلاسموز چشمی؛ مهمان ناخوانده از گربه‌ها و گوشت

این بیماری ناشی از انگل توکسوپلاسما گوندیی (Toxoplasma gondii) است. گربه‌ها میزبان اصلی این انگل هستند و می‌توانند تخم‌های آن را از طریق مدفوع خود دفع کنند. انسان‌ها معمولاً با تماس با مدفوع آلوده گربه، مصرف سبزیجات نشسته، یا خوردن گوشت خام یا نیم‌پز آلوده به این انگل، آلوده می‌شوند.

توکسوپلاسموز چشمی یکی از شایع‌ترین علل التهاب لایه میانی و پشتی چشم (یووئیت خلفی) در سراسر جهان است. این انگل می‌تواند باعث التهاب شبکیه و مشیمیه (رتینوکوروییدیت) شود که به صورت یک ضایعه پودری سفید رنگ در کنار یک اسکار قدیمی ظاهر می‌شود. علائم شامل تاری دید، دیدن مگس‌پران، درد چشم و حساسیت به نور است. در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به کاهش شدید و دائمی بینایی شود.

 

عفونت‌های انگلی (هلمینت‌ها) دیگر

انواع مختلفی از کرم‌های انگلی (هلمینت‌ها) که در حیوانات زندگی می‌کنند، می‌توانند به طور تصادفی به چشم انسان راه پیدا کنند و مشکلات مختلفی ایجاد کنند. این انگل‌ها ممکن است از طریق پشه‌ها، مگس‌ها، یا حتی تماس مستقیم با حیوانات آلوده منتقل شوند. این انگل‌ها می‌توانند در بخش‌های مختلف چشم جایگزین شوند و علائم گوناگونی ایجاد کنند، از جمله:

• ورم پلک و ابرو
• اشک‌ریزش و التهاب ملتحمه
• بیرون‌زدگی کره چشم (اگزوفتالموس) در موارد نادر و شدید
• کیست‌های زیر ملتحمه یا در اتاق قدامی چشم
• التهاب قرنیه (کراتیت) یا صلبیه (اسکلریت)
• التهاب عنبیه (ایریت) یا کل لایه یووآ (یووئیت)
• خونریزی در زجاجیه یا اتاق قدامی
• گلوکوم ثانویه (آب سیاه) ناشی از التهاب

 

لپتوسپیروز؛ باکتری‌های پنهان در آب و خاک

این یک بیماری باکتریایی است که از طریق ادرار حیوانات آلوده (مانند جوندگان، سگ‌ها، گاوها) به آب و خاک منتقل می‌شود. انسان‌ها با تماس با آب یا خاک آلوده (مثلاً هنگام شنا یا کشاورزی) می‌توانند آلوده شوند. لپتوسپیروز می‌تواند باعث طیف وسیعی از علائم چشمی شود، از جمله قرمزی چشم، یووئیت (التهاب لایه میانی چشم) و حتی مشکلات شبکیه.

 

آلرژی‌های چشمی ناشی از حیوانات خانگی

در حالی که بیماری‌های فوق مستقیماً از حیوان به انسان منتقل می‌شوند، حیوانات خانگی می‌توانند عامل شایع دیگری برای مشکلات چشمی در انسان باشند. از جمله آلرژی‌های چشمی. پوسته‌های مرده پوست (dander)، بزاق و ادرار حیوانات خانگی (به ویژه گربه‌ها و سگ‌ها) حاوی پروتئین‌هایی هستند که می‌توانند برای برخی افراد آلرژی‌زا باشند.

تماس با این آلرژن‌ها می‌تواند باعث واکنش آلرژیک در چشم‌ها شود که با علائمی مانند خارش شدید، قرمزی، ورم پلک‌ها، اشک‌ریزش و احساس سوزش همراه است. این وضعیت اگرچه مسری نیست، اما می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و در صورت مالش مکرر چشم، به آسیب‌های جدی‌تر قرنیه منجر شود.

 

چرا آگاهی از بیماری‌های مشترک انسان و حیوان اهمیت دارد؟

• تشخیص زودهنگام: بسیاری از این بیماری‌ها در مراحل اولیه علائم غیر اختصاصی دارند. آگاهی از سابقه تماس با حیوانات یا سفر به مناطق خاص می‌تواند به چشم‌پزشک در تشخیص صحیح کمک کند.
• پیشگیری از کاهش بینایی: تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از آسیب دائمی به بینایی جلوگیری کند.
• سلامت عمومی: کنترل این بیماری‌ها نه تنها برای سلامت فردی، بلکه برای سلامت جامعه نیز مهم است.

 

نکات کلیدی برای پیشگیری و حفظ سلامت چشم

برای محافظت از چشمان خود در برابر بیماری‌های مشترک انسان و حیوان، رعایت نکات زیر ضروری است:

• بهداشت دست‌ها: پس از تماس با حیوانات، خاک، یا هرگونه مواد مشکوک، دست‌های خود را به دقت با آب و صابون بشویید.
• مراقبت از حیوانات خانگی: حیوانات خانگی خود را به طور منظم نزد دامپزشک ببرید تا واکسیناسیون و انگل‌زدایی آن‌ها به موقع انجام شود. جعبه خاک حیوانات مانند گربه را روزانه تمیز کنید و این کار را با دستکش انجام دهید.
• بهداشت مواد غذایی: گوشت را کاملاً بپزید و از مصرف گوشت خام یا نیم‌پز خودداری کنید. سبزیجات و میوه‌ها را قبل از مصرف به دقت بشویید.
• محافظت در محیط‌های پرخطر: هنگام کار در باغچه، کشاورزی یا تماس با آب‌های راکد که ممکن است آلوده باشند، از دستکش و عینک محافظ استفاده کنید.
• پرهیز از مالش چشم: هرگز چشمان خود را مالش ندهید، به خصوص اگر دست‌هایتان تمیز نیست یا احساس خارش دارید. مالش می‌تواند ذرات یا عوامل بیماری‌زا را به چشم منتقل کند.
• معاینات منظم چشم‌پزشکی: در صورت بروز هرگونه علائم غیرعادی چشمی (مانند قرمزی، درد، تاری دید، دیدن مگس‌پران جدید یا کاهش بینایی)، به سرعت به چشم‌پزشک مراجعه کنید و سابقه تماس با حیوانات یا سفر به مناطق خاص را به او اطلاع دهید.

 

در انتها باید گفت که حیوانات نیز مانند همه مخلوقات خداوند، حق حیات داشته و این مطلب به هیچ عنوان حضور حیوانات در جوامع بشری و زندگی در کنار انسان ها را نفی نکرده و یا آن ها را خطرناک قلمداد نمی کند. ما به عنوان یک مرکز درمانی و قطب علمی چشم پزشکی، تنها تلاش می کنیم تا با اطلاع رسانی دقیق، از بروز مشکلات چشمی از جمله بیماری هایی که می تواند از حیوانات به ویژه حیوانات خانگی به انسان منتقل شود، پیشگیری کنیم. در بیمارستان فارابی اعتقاد ما این است که با درک بیماری‌های چشمی مشترک انسان و حیوان و رعایت نکات بهداشتی و پیشگیرانه، می‌توانیم از بینایی خود و عزیزانمان در برابر این تهدیدات پنهان محافظت کنیم. 

برای دریافت نوبت درمانگاه های فوق تخصصی و تخصصی بیمارستان فارابی می توانید به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.