به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ ممکن است بسیاری از ما شنیده باشیم که مطالعه یا کار با دستگاه های دیجیتال مانند تلفن همراه در نور کم به چشمان آسیب وارد می کند. این باور رایج می تواند نگرانی‌های زیادی را برای بسیاری از ما ایجاد کند. اما آیا این تصورات ریشه علمی دارند؟ یا تنها یک باور اشتباه است که در جامعه جا افتاده است؟ در این مطلب علاوه بر پاسخ به این سوالات نکاتی را درباره حفظ سلامت چشم و خود مراقبتی در این زمینه بیان خواهیم کرد.

 

باور رایج در مقابل واقعیت علمی

بسیاری از ما از کودکی شنیده‌ایم که "در تاریکی کتاب نخوان" یا "زیاد به تلویزیون نزدیک نشو، چشمانت ضعیف می‌شود." این توصیه‌ها، با نیت خیرخواهانه، در طول سالیان به باورهای عمومی تبدیل شده‌اند. اما واقعیت این است که شواهد علمی معتبری وجود ندارد که نشان دهد مطالعه در نور کم یا استفاده از دستگاه‌های دیجیتال در محیط‌های کم‌نور، باعث آسیب دائمی به ساختار چشم یا کاهش دائمی بینایی می‌شود.

چشم انسان، عضوی انعطاف‌پذیر است که برای دیدن در طیف وسیعی از شرایط نوری طراحی شده است. وقتی در نور کم مطالعه می‌کنیم یا به صفحه نمایشگر نگاه می‌کنیم، چشم‌ها برای تمرکز بیشتر تلاش می‌کنند و مردمک‌ها گشاد می‌شوند تا نور بیشتری وارد چشم شود. این فرآیندها طبیعی هستند.

 

پس چرا چشمانم در نور کم خسته می‌شوند؟

اگرچه در هنگام مطالعه در نور کم، آسیب دائمی به چشم رخ نمی‌دهد اما استفاده طولانی‌مدت از چشم در نور کم یا خیره شدن به صفحات دیجیتال می‌تواند منجر به ناراحتی‌های موقت شود که به آن‌ها خستگی چشم (Eye Strain) یا سندرم بینایی کامپیوتر (Computer Vision Syndrome) می‌گویند. علائم شایع این وضعیت عبارتند از:

• خستگی و سنگینی چشم‌ها: احساس می‌کنید چشمانتان نیاز به استراحت دارند.
• سوزش و خارش: به دلیل کاهش پلک زدن هنگام تمرکز بر صفحه نمایش.
• خشکی چشم: وقتی کمتر پلک می‌زنیم، لایه اشک روی سطح چشم سریع‌تر تبخیر می‌شود و چشم خشک می‌شود.
• تاری دید موقت: ممکن است پس از مدتی کار، دیدتان برای لحظاتی تار شود.
• سردرد و گردن‌درد: ناشی از وضعیت نامناسب بدن و تلاش بیش از حد چشم.
• حساسیت به نور: پس از استفاده طولانی، ممکن است چشمانتان به نور حساس‌تر شوند.

اما جای نگرانی وجود ندارد زیرا این علائم نشان‌دهنده آسیب دائمی نیستند و معمولاً با استراحت دادن به چشم و رعایت برخی نکات برطرف می‌شوند.

 

چگونه از خستگی چشمان خود در هنگام کار یا مطالعه در نور کم بکاهیم؟

برای کاهش خستگی و ناراحتی چشم هنگام مطالعه یا کار با دستگاه‌های دیجیتال به ویژه در نور کم، می‌توانید نکات زیر را رعایت کنید:

• تکنیک ۲۰-۲۰-۲۰: هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه به شیئی در فاصله ۲۰ فوتی (حدود ۶ متری) نگاه کنید. این کار به عضلات چشم شما فرصت استراحت می‌دهد.
• نورپردازی مناسب: اگرچه نور کم به چشم آسیب نمی‌زند، اما نور کافی و مناسب می‌تواند راحتی شما را افزایش دهد. از نور مستقیم و خیره‌کننده پرهیز کنید. نور محیط باید متعادل باشد و از پشت به صفحه نمایش نتابد.
• پلک زدن آگاهانه: هنگام کار با صفحه نمایش به طور معمول کمتر پلک می‌زنیم. سعی کنید آگاهانه و به طور منظم پلک بزنید تا سطح چشمتان مرطوب بماند.
• فاصله مناسب از صفحه نمایش: رعایت فاصله از دستگاه های دیجیتال مانند رایانه و تلویزیون در منابع علمی مختلف ممکن است کمی متفاوت باشد اما این فاصله معمولا برای رایانه و تبلت ۵۰ تا ۷۰ سانتی‌متری، تلفن همراه حداقل ۳۰ سانتی‌متر و تلویزیون حداقل ۲.۵ متر است. البته این فاصله به اندازه صفحه نمایش نیز بستگی دارد.
• تنظیمات صفحه نمایش: کنتراست را طوری تنظیم کنید که متن به راحتی قابل خواندن باشد و روشنایی صفحه نمایش با نور محیط هماهنگ باشد. نه خیلی روشن و نه خیلی تاریک. اندازه متن را نیز به حدی بزرگ کنید که بدون تلاش زیاد بتوانید آن را بخوانید.
• استفاده از اشک مصنوعی: اگر دچار خشکی چشم هستید، استفاده از قطره‌های اشک مصنوعی بدون نگهدارنده با مشورت چشم پزشک، می‌تواند به مرطوب نگه داشتن چشم و کاهش علائم کمک کند.
• معاینات منظم چشم‌پزشکی: حتی اگر مشکلی ندارید، معاینات دوره‌ای چشم‌پزشکی برای بررسی سلامت کلی چشم و تشخیص زودهنگام بیماری‌های احتمالی مانند گلوکوم که در مراحل اولیه بدون علامت است ضروری است.

 

در کل مطالعه و کار با دستگاه‌های دیجیتال در نور کم به طور مستقیم به چشم شما آسیب دائمی نمی‌زند، اما می‌تواند منجر به خستگی و خشکی چشم شود. با رعایت نکات ساده‌ای مانند تکنیک ۲۰-۲۰-۲۰، تنظیم نور محیط و صفحه نمایش و پلک زدن آگاهانه می‌توانید این ناراحتی‌ها را به حداقل برسانید و از سلامت بینایی خود در طولانی‌مدت محافظت کنید. در صورت مشاهده علایمی مانند درد چشم، سر درد یا تاری دید پیش رونده یا بروز هرگونه نگرانی حتماً به چشم‌پزشک مراجعه کنید. 

برای دریافت نوبت درمانگاه‌های تخصصی و فوق تخصصی بیمارستان فارابی می‌توانید به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.