چرا انفجار برای چشم خطرناک است؟

برخلاف تصور رایج که تنها تکه‌های بزرگ و قابل مشاهده را خطرناک می‌دانند، اجسام بسیار ریز و نامرئی نیز در اثر انفجار می‌توانند با سرعت بالا به چشم برخورد کنند. حتی ذراتی که به ظاهر کوچک و بی‌اهمیت به نظر می‌رسند، می‌توانند با سرعت و فشار بالا به داخل کره چشم نفوذ کرده و آسیب‌های جدی مانند سوراخ شدن قرنیه، عدسی، شبکیه یا حتی آسیب به عصب بینایی را به دنبال داشته باشند. این اجسام ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• ذرات فلزی یا شیشه: ناشی از تخریب سازه‌ها، ابزارآلات یا قطعات خودرو
• خاک، شن و ماسه: به خصوص در محیط‌های باز یا در اثر انفجار ساختمان ها
• براده‌های چوب یا پلاستیک: ناشی از شکستن وسایل چوبی یا پلاستیکی
• مواد شیمیایی: در صورت انفجار حاوی مواد شیمیایی یا ظروف آن‌ها
• ذرات بیولوژیکی: در موارد خاص، مانند انفجار تجهیزات آزمایشگاهی

اولین لحظات پس از حادثه؛ اقدامات حیاتی و کمک‌های اولیه

اگر فردی در اثر انفجار دچار ورود جسم خارجی به چشم شد، آرامش خود را حفظ کرده و اقدامات زیر را به سرعت و دقت انجام دهید:

• به هیچ عنوان چشم را مالش ندهید: این شایع‌ترین و خطرناک‌ترین اشتباه است. مالش چشم می‌تواند باعث فرو رفتن بیشتر جسم، آسیب به لایه‌های عمقی‌تر و حتی خراشیدگی یا پارگی چشم شود.
• فرد را در وضعیت نیمه‌نشسته یا درازکش قرار دهید: این کار به کاهش حرکت و جلوگیری از حرکت بیشتر جسم کمک می‌کند.
• چشم آسیب‌دیده را نپوشانید، مگر با احتیاط فراوان: در بسیاری از منابع، توصیه به پوشاندن هر دو چشم برای جلوگیری از حرکت هماهنگ آن‌ها می‌شود. اما در مورد اجسام خارجی بزرگ و فرورفته، این کار می‌تواند فشار بیشتری به چشم وارد کند. بهترین کار این است که اگر جسم بزرگ و برجسته است، دور آن یک حلقه حفاظتی (مثلاً از لیوان پلاستیکی برش‌خورده یا کاغذی که به شکل مخروط درآمده) ایجاد کنید و سپس با یک گاز استریل و باند سبک، آن را بپوشانید تا از ضربه بیشتر جلوگیری شود. اگر جسم کوچک و بدون برجستگی واضح است، می‌توانید با یک گاز استریل و بانداژ ملایم (بدون فشار) هر دو چشم را بپوشانید تا از حرکت غیرارادی جلوگیری شود.
• از خروج جسم خودداری کنید: هرگز سعی نکنید جسم را با دست، موچین، پنس یا هر وسیله دیگری از چشم خارج کنید. این کار می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
• شستشوی چشم آسیب دیده ممنوع!: در موارد ورود اجسام خارجی ناشی از انفجار، شستشوی چشم با آب، به دلیل احتمال وجود آسیب‌های عمیق و سوراخ‌شدگی، به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. شستشو می‌تواند باعث ورود آلودگی به داخل چشم و گسترش عفونت شود. (تنها استثنا، ورود مواد شیمیایی خطرناک به چشم است که در آن موارد، شستشوی فراوان و فوری با آب تمیز، قبل از مراجعه به پزشک، ضروری است).
• فورا به نزدیک‌ترین مرکز چشم‌پزشکی مراجعه کنید: زمان در این شرایط حیاتی است. هرچه سریع‌تر فرد به بیمارستان منتقل شود، شانس نجات بینایی و جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت بیشتر خواهد بود. اقدامات درمانی؛ ممکن است چشم آسیب دیده نیاز به جراحی داشته باشد.

درمان مجروحان چشمی ناشی از انفجار

پس از مراجعه به مراکز درمانی یا اورژانس چشم پزشکی، اقدامات تشخیصی و درمانی و معاینه دقیق چشم‌ برای مجروحان انجام خواهد شد. این معاینات شامل معاینه با Slit Lamp برای بررسی دقیق سطح چشم، قرنیه، اتاق قدامی، عدسی و سایر قسمت‌ها. تصویربرداری برای تشخیص دقیق محل، عمق و اندازه جسم خارجی، مانند رادیوگرافی از حدقه، سونوگرافی چشم (B-Scan) و در موارد پیچیده‌تر، سی‌تی‌اسکن (CT Scan) یا ام‌آرآی (MRI). این تصویربرداری‌ها به تیم جراحی کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی دقیقی برای خارج کردن جسم داشته باشند.

در صورتی که جسم خارجی وارد کره چشم شده باشد، نیاز به عمل جراحی تحت بیهوشی عمومی یا موضعی خواهد بود. تکنیک‌های جراحی بسته به نوع، اندازه و محل جسم متفاوت خواهد بود.

پس از خارج کردن جسم خارجی، داروهای آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و داروهای ضد التهاب برای کنترل التهاب و تسکین درد تجویز خواهد شد. همچنین پس از جراحی، بیمار نیاز به پیگیری‌های منظم و مراقبت‌های ویژه خواهد داشت. به همین دلیل تقاضای ما از بیماران و خانواده های آنان این است که مراحل درمان را به دقت پیگیری کرده و صبور باشند تا بهترین نتیجه حاضل شود.

حفظ بینایی، یکی از باارزش‌ترین نعمت‌های الهی است. در مواجهه با حوادث ناگوار مانند انفجار و ورود اجسام خارجی به چشم، آگاهی و اقدام صحیح می‌تواند تفاوت مرگ و زندگی بینایی فرد را رقم بزند. در این شرایط یه نیروهای امدادی اعتماد کرده و از دخالت در کار آنان اجتناب کنید. تجمع در محل حادثه علاوه بر خطراتی که ممکن است به همراه داشته باشد می تواند روند امدادرسانی را نیز دچار اختلال کند. اگر هم نیروهای امدادی در محل حضور ندارند به یاد داشته باشید بدون تأخیر، بدون دستکاری و با مراجعه فوری به نزدیکترین بیمارستان یا اورژانس چشم پزشکی، شانس خود یا مجروح را برای حفظ بینایی افزایش دهید.