به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ با افزایش چشمگیر استفاده کودکان از تلفن‌های همراه و تبلت‌ها، نگرانی‌ها در مورد تأثیر این دستگاه‌ها بر سلامت بینایی آن‌ها نیز به طور فزاینده‌ای رو به افزایش است. به ویژه آسیب هایی که این دستگاه ها می تواند به چشمان کودکان وارد کند. از آنجا که مراقبت از سلامت بینایی کودکان برای پدران و مادران از اهمیت ویژه ای برخوردار است و این کودکان آینده سازان کشور خواهند بود پس باید به حفظ سلامت چشمان آن ها توجه دائم داشت. در این مطلب سعی شده تا درباره تاثیرات موبایل، تبلت و رایانه های همراه بر بینایی کودکان و روش های پیشگیری از آسیب های احتمالی آنان بپردازیم.

 

مشکلات و علائم شایع بینایی ناشی از تلفن همراه و تبلت

استفاده طولانی‌مدت از دستگاه‌های دیجیتال مانند تلفن همراه و تبلت می‌تواند منجر به مجموعه‌ای از علائم چشمی و بینایی شود که تحت عنوان "خستگی چشم دیجیتال" (Digital Eye Strain) شناخته می‌شوند. این عوارض، اگرچه معمولاً موقتی هستند، اما می‌توانند کیفیت زندگی کودک را تحت تأثیر قرار دهند.

• خشکی چشم: هنگام خیره شدن به صفحه نمایش، میزان پلک زدن به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. در حالت عادی، ما حدود ۱۵ بار در دقیقه پلک می‌زنیم، اما این نرخ در زمان استفاده از دستگاه‌های دیجیتال می‌تواند تا نصف کاهش یابد. کاهش پلک زدن منجر به تبخیر اشک و خشکی سطح چشم می‌شود که خود را به صورت سوزش، خارش، قرمزی و احساس جسم خارجی در چشم نشان می‌دهد.
• خستگی چشم و سردرد: تمرکز طولانی‌مدت بر روی صفحه نمایش بدون استراحت کافی، عضلات چشم را خسته کرده و می‌تواند منجر به درد چشم، تاری دید و سردردهای مرتبط با چشم شود. این تاری دید ممکن است متناوب باشد و با استراحت بهبود یابد.
• تاری دید موقت: به دلیل خستگی عضلات تطابق‌دهنده چشم، ممکن است کودک پس از کار با دستگاه دیجیتال، در دیدن اشیاء دور دچار تاری موقت شود.
• مشکلات گردن و شانه: وضعیت نامناسب بدن هنگام استفاده از دستگاه‌ها نیز می‌تواند به سفتی عضلات گردن و شانه و بروز سردرد کمک کند.

 

ارتباط با نزدیک‌بینی (Myopia)

در حالی که شواهد علمی مستقیمی مبنی بر آسیب دائمی نور آبی صفحه نمایش به چشم وجود ندارد و آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا (AAO) استفاده از عینک‌های مسدودکننده نور آبی را توصیه نمی‌کند، مطالعات نشان می‌دهند که افزایش زمان صرف شده در فعالیت‌های نزدیک‌بین (مانند استفاده از صفحه نمایش و مطالعه) و کاهش زمان حضور در فضای باز، با افزایش شیوع نزدیک‌بینی در کودکان مرتبط است.

نور طبیعی خورشید و فعالیت در فضای باز، به ویژه در دوران کودکی، می‌تواند به کند کردن روند پیشرفت نزدیک‌بینی کمک کند. نزدیک‌بینی شدید در بزرگسالی می‌تواند خطر ابتلا به برخی مشکلات چشمی جدی‌تر مانند آب مروارید، گلوکوم (آب سیاه) و جداشدگی شبکیه را افزایش دهد.

 

روش‌های پیشگیری، پیگیری و درمان

پیشگیری از مشکلات بینایی ناشی از استفاده از دستگاه‌های دیجیتال مانند تلفن همراه و تبلت در کودکان، نیازمند رویکردی جامع و همکاری پدران و مادران است.

تکنیک ۲۰-۲۰-۲۰

• این یک قانون طلایی برای استراحت چشم است. به کودک خود آموزش دهید که هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه به شیئی در فاصله ۲۰ فوتی (حدود ۶ متر) نگاه کند. این کار به استراحت عضلات چشم و کاهش خستگی کمک می‌کند. می‌توانید از تایمرهای آشپزخانه یا برنامه‌های یادآور در دستگاه‌های هوشمند استفاده کنید.

پلک زدن آگاهانه

• کودک را تشویق کنید تا آگاهانه و به طور مکرر پلک بزند تا سطح چشم مرطوب بماند.

فاصله و وضعیت صحیح

• صفحه نمایش را در فاصله یک بازو (حدود ۶۰ سانتی‌متر) از صورت کودک قرار دهید. همچنین ارتفاع صفحه نمایش را طوری تنظیم کنید که کودک کمی به سمت پایین به آن نگاه کند.
• اطمینان حاصل کنید که کودک در وضعیت راحت و با پشت صاف نشسته است. زیرا نشستن طولانی مدت در وضعیت خمیده به ستون فقرات و گردن کودک آسیب وارد می کند.

تنظیمات صفحه نمایش و نور محیط

• روشنایی و کنتراست صفحه نمایش را طوری تنظیم کنید که برای چشم کودک راحت باشد و با نور محیط هماهنگ باشد.
• از استفاده از دستگاه‌ها در محیط‌های بسیار تاریک یا بسیار روشن (به دلیل تابش خیره‌کننده) خودداری کنید.
• منبع نور باید پشت سر کودک باشد، نه پشت صفحه نمایش.

محدودیت زمان استفاده از صفحه نمایش

• آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند برای کودکان زیر ۲ سال، به جز تماس‌های ویدیویی با خانواده، هیچ زمان صفحه‌نمایشی در نظر گرفته نشود. برای کودکان ۲ تا ۵ سال، زمان استفاده از صفحه نمایش به حداکثر ۱ ساعت در روز محدود شود.
• برای کودکان بزرگتر، کاهش زمان کلی استفاده از صفحه نمایش به حد معقول (مثلاً کمتر از ۴ ساعت در روز) و تشویق به فعالیت‌های غیردیجیتال بسیار مهم است.

افزایش زمان بازی در فضای باز

• تشویق کودکان به حداقل ۱ تا ۲ ساعت فعالیت در فضای باز در روز، نه تنها برای سلامت عمومی آن‌ها مفید است، بلکه می‌تواند در پیشگیری یا کند کردن پیشرفت نزدیک‌بینی نیز مؤثر باشد.

استفاده از اشک مصنوعی

• در صورت بروز خشکی چشم، می‌توان با مشورت پزشک از قطره‌های اشک مصنوعی برای مرطوب نگه داشتن چشم استفاده کرد. دقت کنید استفاده از قطره های چشمی برای کودکان فقط با تجویز پزشک باید انجام شود.

معاینات منظم چشم‌پزشکی

• معاینات دوره‌ای چشم توسط چشم‌پزشک اطفال، به ویژه در صورت مشاهده هرگونه علائم نگران‌کننده مانند درد چشم، سردردهای مکرر، تاری دید مداوم، دوبینی یا انحراف چشم، ضروری است. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب مشکلات بینایی، کلید حفظ سلامت چشم کودک است.
• در برخی موارد نزدیک‌بینی پیشرونده، پزشک ممکن است درمان‌هایی مانند استفاده از قطره‌های چشمی خاص با دوز پایین را برای کنترل پیشرفت نزدیک‌بینی توصیه کند.

 

با رعایت این نکات ساده، می‌توانیم به کودکانمان کمک کنیم تا از دنیای فناوری های دیجیتال به شکلی سالم و بدون آسیب به چشمانشان بهره‌مند شوند. توصیه ما این است که معاینات دوره ای چشم کودکان را به صورت مستمر انجام دهید. برای دریافت نوبت درمانگاه های تخصصی و فوق تخصصی بیمارستان فارابی به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.