آشنایی با بنیانگذار بیمارستان فارابی
زندگینامه پروفسور محمدقلی شمس، پدر چشم پزشکی نوین ایران
پروفسور محمدقلی شمس: زمانی که به وطن بازگشتم فقط چند چشم پزشک در ایران بود اما حالا که نگاه می کنم وصدها چشم پزشک جوان و علاقمند که اکثرا شاگردانم بوده اند را در این زمینه به فعالیت علمی و درمانی مشغول می‌بینم احساس می‌کنم بهترین عمر و زندگی را داشته ام.
_crop.webp)
پروفسور محمدقلی شمس (۱۲۸۳- ۱۳۷۵) ، پدر چشم پزشکی ایران در در 5 ربیع الاول سال ۱۲۸۳ در تهران چشم به جهان گشود و در دامان خانواده‌های اصیل و تحصیل کرده پرورش یافت. وی فرزند دکتر یحیی شمس ملقب به لسان الحکما و نوه محسن میرزا ملک آرا ملقب به شمس الشعرا از شاعران عارف مسلک دوران قاجار است.
پرفسور شمس از دوران کودکی به حرفه پزشکی عشق می‌ورزید و صبح های جمعه پدر را هنگام ملاقات بیماران همراهی می‌کرد. پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه در مدرسه سن‌لولین تهران تحصیلات پزشکی را در مدرسه دارالفنون آغاز کرد.
سپس در سال۱۳۰۲ به هزینه پدرش عازم کشور فرانسه شد و دردانشکده پزشکی نظام شهر لیون پذیرفته شد و ضمن ادامه تحصیل در رشته پزشکی به درجه افسری نیز نایل شد.
در سال 1927 م دورة اول اگرگاسیون (aggregation) را آغاز نمود و در سال 1929 م موفق به گذراندن دورة دوم کنکور اگرگاسیون گردید. سپس در بیمارستان وال دوگراس پاریس که یک بیمارستان آموزشی بود مشغول به کار شد و پس از گذشت یک سال به تدریس پرداخت. در سال ۱۳۱۱، قبل از تاسیس دانشگاه تهران، از طرف مرحوم اعتمادالدوله قره‌گزلو وزیرمعارف وقت برای معالجه بیماران دعوت و به ایران بازگشت و با سمت استادی در دارالفنون مشغول به تدریس پزشکی شد.
وی پس از بازدید از جنوب ایران و مناطقی که به دلیل شیوع بیماری تراخم، کوری بیداد می کرد، برای همیشه از بازگشت به فرانسه صرف نظر کرد. روش درمانی او برای این بیماری و به وسیله الکتروکواگولیشن در مقاله‌ای مفصل در سال های دهه ۱۹۵۰ ارائه گردید.
نخستین اقدام پروفسور شمس در ایران، دستور برپایی بخش چشم پزشکی ارتش در خیابان حافظ نزدیک چهارراه عزیزخان و سپس راه اندازی بخش چشم پزشکی مدارس در قسمتی از ساختمان مدرسه دارالفنون بود.
او جهت مبارزه با بیماری تراخم درجنوب ایران در انجمن چشم پزشکی جهان تقاضای تعدادی پزشک کرد و به این ترتیب وی به همراه پزشکان اتریشی و ایرانی به درمان بیماران پرداخت. با تلاش این تیم پزشکی بیماری تراخم در مناطق جنوبی ایران تقریبا ریشه کن شد.
با راه اندازی بیمارستان فارابی، انجام عمل جراحی چشم برای آموزش دانشجویان به این بیمارستان منتقل شد. بیمارستان فارابی شامل 2 درمانگاه، 1 اطاق عمل و 25 عدد تخت بود.بیمارستان فارابی در طول خدمت پرفسور از لحاظ چشم پزشکی در سطح بالایی قرار داشت وبه دفعات مورد بازدید اساتید و چشم پزشکان برجسته جهانی قرار گرفت.
پروفسور شمس و همکارانش در سال 1326 هـ. ش افتخار یافتند انجمن چشم پزشکی ایران را به طور رسمی دائر کنند. در سال 1333 هـ. ش انجمن چشم پزشکی ایران رسماً عضویت انجمن بین المللی چشم پزشکی پذیرفته شد.
در سال 1347 هـ. ش مجله انجمن چشم پزشکی ایران به مدیریت و صاحب امتیازی پروفسور شمس برای اولین بار در ایران تأسیس شد. این نشریه هر سه ماه یکبار انتشار می‌یافت. پس از انقلاب اسلامی نیز مجله چشم پزشکی ایران با مسوولیت ایشان منتشر می‌شد.
اولین عمل پیوند قرنیه ایران در سال 1313 توسط او در بیمارستان فارابی انجام شد درآن زمان مرحوم پرفسور شمس هنوز ریاست این بیمارستان را به عهده نداشت و مثل بسیاریاز پیشگامان عرصه علم از جرات و شهامت بسیاری برخوردار بوده و تمام تلاش خود راانجام داد تا بتواند اولین عمل پیوند قرنیه را در کشور به ثبت برساند.
همچنین پیوند صلبیه و پیوند توأم صلبیه و قرنیه، درمان تراخم چشم با روش دیاترموکواگولاسیون، درمان فشار شریان شبکیه با روش افتالمودینامومتری از دیگر افتخارات ایشان است.این دانشمند و محقق بزرگ ایرانی در طول حیات پربار خود تعداد بسیاری متخصص چشم پزشکی را که بعدها در هیات علمی دانشکده پزشکی و یا در موسسات مختلف چشم پزشکی مشغول به کار شدند آموزش داده و در عین حال از مطالعات علمی خویش نیز غافل نبود.
اسطوره تاریخ چشم پزشکی ایران در آخرین سخنرانی خود در سیمای جمهوری اسلامی ایران گفت: "زمانی که به وطن بازگشتم فقط چند چشم پزشک در ایران بود اما حالا که نگاه می کنم وصدها چشم پزشک جوان و علاقمند که اکثرا شاگردانم بوده اند را در این زمینه به فعالیت علمی و درمانی مشغول می‌بینم احساس می‌کنم بهترین عمر و زندگی را داشته ام."
او که تا آخرین روزهای زندگی در سن ۹۲ سالگی مشغول معالجه بیماران بود سرانجام پس از 65 سال تحقیق پژوهشی و خدمت به مردم در بیست و سوم شهریور ماه سال 1375 در سن 92 سالگی با کوله باری از علم و معنویت چشم ازجهان فرو بست.
وی در هنگام مرگ قدیمی ترین عضو انجمن چشم پزشکی فرانسه بود و بارها به ریاست انجمن های چشم پزشکی مختلف در جهان برگزیده شده بود. وی موسس انجمن چشم پزشکی ایران و نشریه تخصصی چشم پزشکی است.
یادش گرامی، روانش شاد و راهش پر رهرو باد
متن داخل تصویر را وارد کنید: