رهبر باشیم یا مدیر؟ تفاوت در چیست؟

به گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران بیمارستان فارابی، جلسه آشنایی با مفاهیم مدیریت، ظهر دوشنبه 28 شهریور 1401 با حضور مسئولان واحدهای مختلف این بیمارستان برگزار شد. دکتر خداپرست، رئیس بیمارستان فارابی و مدرس این جلسه در ابتدای صحبت های خود با بیان اهمیت کار گروهی در یک سازمان، به آیه 200 (آخر) سوره آل عمران اشاره کرد و اظهار داشت: زمانی که تفسیر این آیه را می خوانیم به چکیده آن که همان توصیه به انجام کار گروهی است پی می بریم. در این آیه آمده: ای اهل ایمان، شکیبایی کنید، و دیگران را هم به شکیبایی وادارید، و با یکدیگر پیوند و ارتباط برقرار کنید و از خدا پروا نمایید تا رستگار شوید. از این آیه می توان به ضرورت کار گروهی پی برد. ممکن است کار گروهی امروز ثمره ای نداشته باشد اما در نهایت روزی می رسد که نتیجه آن را خواهیم دید.

 

دکتر خداپرست در ادامه با اشاره به نیاز سازمان هایی مانند بیمارستان به رهبر افزود: اگر بخواهیم در بیمارستان خیلی اصولی رفتار کنیم، تمام افرادی که به عنوان مسئول منصوب می شوند باید یک درجه از مدیر بالاتر باشند. یعنی رهبر (لیدر) باشند. زمانی که تعداد زیادی نیرو در اختیار یک سرپرستار یا مسئول واحد است است باید نحوه مدیریت این نیروها و همچنین منابع را به خوبی بداند. این موضوع نیازمند دانش است. همانطور که یک جراح باید سال ها درس خوانده و دوره ببیند و سپس مهارت های عملی را فرا بگیرد، برای مدیریت یک مجموعه نیز باید دانش آن را کسب کرد. اما متاسفانه ما در بسیاری از مواقع سکان مدیریت مجموعه ای را در دست می گیریم، بدون آنکه دانشی در این زمینه داشته باشیم.

 

وی ایجاد تغییرات در یک مجموعه را امری ضروری دانست و عنوان کرد: بنده معتقدم بالاخره باید از یک نقطه تغییرات را شروع کرد. اگر در بیمارستان خودمان این کار را انجام دهیم می توانیم حتی برای سایر مراکز درمانی نیز الگو باشیم. مانند جرقه ای که آتش را روشن می کند می توانیم آینده ای روشن را بسازیم. با این همه منابعی که در کشور داریم، اگر بتوانیم کمی اوضاع مدیریتی را تغییر دهیم می توانیم آینده ای بهتر برای فرزندانمان بنا کنیم. اما متاسفانه همه ما منتظریم که یک نفر دیگر این تغییر ار آغاز کند. این خود ما هستیم که باید منشا تغییر در کارمان باشیم. البته برای این کار باید دانش مورد نظر را کسب کرد، زیرا بسیاری از مشکلات به دلیل وجود نقص در بعد مدیریتی است.

 

رئیس بیمارستان فارابی توضیحی نیز درباره تفاوت های بین مدیر و رهبر داد و گفت: همه شما حاضران که امروز در این جلسه حضور دارید از مدیران بیمارستان فارابی هستید. بیایید ببینیم چه تفاوتی بین یک مدیر و رهبر وجود دارد. بگذارید مثالی بزنم. زمانی که می خواهیم در اتاق عمل یک شیر آب اسکراب نصب کنیم، ابتدا سرپرستار اتاق عمل درخواست خود را به مدیر مجموعه ارسال می کند. مدیر نیز واحدهای تدارکات و تجهیزات پزشکی را مسئول تهیه آن می کند. آن ها نیز چند نمونه شیر آب اسکراب را بررسی کرده و پس از هماهنگی، نمونه مورد نظر را خریداری می کنند. در نهایت نیز واحد تاسیسات با نظر گرفتن شرایط و انجام برنامه ریزی، شیر مورد نظر را در محل نصب می کند. اما هنگامی که جراح یا کارکنان اتاق عمل می خواهند از شیر برای شستن دست ها استفاده کنند متوجه می شوند که در محل درستی نصب نشده است. زیرا در هنگام نصب به این فکر نشده که از این شیر برای چه کاری یا شستن کجا قرار است استفاده شود. این دقیقا همان تفاوت بین مدیر و رهبر است. مدیر می خواهد کاری انجام شود، آن هم به بهترین و دقیق ترین شکل. اما رهبر ابتدا می گوید که چه کاری قرار است انجام شود؟ نتیجه آن چه خواهد شد؟ و پرسش های دیگر. در واقع یک رهبر فاکتورهای دیگری غیر از فاکتورهای مورد نظر مدیر را در نظر می گیرد.

 

دکتر خداپرست در بخش دیگر صحبت های خود مفاهیم مدیریت و رهبری را بیان کرد و اظهار داشت: با وقوع انقلاب صنعتی در حدود سال های 1850 تا 1860 اولین جرقه های مفهوم مدیریت در ذهن بشر زده شد. در همان سال‌ها و تا اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی انواع و اقسام نقطه‌نظرات و تئوری‌ها در خصوص مدیریت ارائه شد. تا پیش از این زمان مدیریت بر پایه قدرت، شایستگی و صلاحیت، و توانایی مدیریت افراد بنا شده بود اما در همان سال‌ها بود که اولین انتقادها به ساختارها و رویه‌های سازمانی وارد شد و مدیریت سنتی در راس سازمان هدف انتقاد قرار گرفت و مفهومی در سازمان متولد شد به نام رهبری. دلیل این تغییر را هم می توان در این دید که رهبران برخلاف مدیران، بحران و نبود ساختار را تحمل می‌کنند، صبور هستند و در تصمیم‌گیری هیچ عجله‌ای ندارند، چون دوست دارند تمام جوانب مشکل را در نظر داشته باشند و پس از آن تصمیم بگیرند.

 

وی سپس به بیان وجود تفاوت در نوع نگرش مدیر و رهبر پرداخت تصریح کرد: رهبران استراتژی لازم برای رسیدن به اهداف را به همکاران خود می‌آموزند اما مدیران هدف‌ها را به طور دستوری ابلاغ می‌کنند. همچنین یک رهبر همیشه تصویری از آینده به همراه اهداف ممکن ترسیم می‌کند  تا از این راه همکاران خود را تحت تاثیر قرار داده و آن‌ها را به مشارکت وادارد. زیرا ورای افراد فکر می‌کند و به کار تیمی و عملکرد کل تیم اهمیت می‌دهد. پس تفاوت بین مدیر و رهبر، تفاوت در نوع نگرش به ویژه نگرش به تغییرات است.

 

رئیس بیمارستان فارابی در ادامه اظهارات خود درباره تفاوت میان مدیر و رهبر گفت: منحصر به فرد بودن یکی از ویژگی های رهبر یک مجموعه است. رهبران معمولاً دوست دارند خودشان باشند تا برند شخصی منحصربه‌فرد خود را ساخته و آن را روز به روز بهتر کنند. یعنی شفاف و واقعی هستند و از افراد دیگر و الگوهای آنان تقلید نمی کنند. ما نیز باید در این زمینه الگوهای قدیمی گذشته را کنار گذاشته و به فکر ایجاد تغییر و ساخت الگوهای مخصوص به خودمان باشیم. علاوه بر تفاوت هایی که تا به حال به آن اشاره کردیم، باید دوراندیشی، خطر پذیری و توانایی در پیشرفت را نیز اضافه کنیم که همگی از خصوصیات یک رهبر است و ممکن است یک مدیر از آن بی بهره باشد.

 

دکتر خداپرست در پایان این جلسه عنوان کرد: اگر می خواهید یک رهبر واقعی باشید، مهمترین نکته این است که زندگی متعادلی داشته باشید. زیرا فردی که نتواند در زندگی شخصی و کار خود به درستی تعادل برقرار کند قطعا نمی تواند یک واحد یا مجموعه را مدیریت کند. خیلی مهم است که در برقراری این تعادل توانمند باشید. زیرا توانمندی در این زمینه و سایر زمینه ها می تواند شما را در مدیریت واحد خود یاری کرده و در نهایت یک سازمان پویا و به روز خواهیم داشت.