به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ همه ما تجربه آن را داشته‌ایم؛ یک شب بی‌خوابی یا کم‌خوابی و روز بعد، چشم‌هایی خسته، سنگین و تار. شاید فکر کنید این حس خستگی فقط به مغز و بدن مربوط است، اما حقیقت این است که چشم‌های ما نیز مانند سایر اعضای بدن برای ترمیم و بازیابی انرژی به استراحت کافی نیاز دارند. همان‌طور که بدن در طول خواب بازسازی می‌شود، چشم‌ها نیز از این فرصت برای تولید اشک و مواد مغذی و کاهش خستگی عضلات خود بهره می‌برند.

علائم و عوارض کم‌خوابی بر چشم

کم خوابی عوارض مختلفی بر چشم دارد. برخی از شایع ترین این عوارض عبات هستند از:

• خشکی و سوزش چشم: یکی از شایع‌ترین عوارض کم‌خوابی، خشکی چشم است. در طول خواب، چشم‌ها اشک تولید کرده و پلک‌زدن کمتر می‌شود. این فرآیند به رطوبت‌رسانی و پاکسازی سطح چشم کمک می‌کند. وقتی خواب کافی ندارید، این چرخه طبیعی مختل شده و به خشکی، سوزش و احساس وجود جسم خارجی در چشم منجر می‌شود.
• پرش پلک (میوکمیا): شاید برای شما هم پیش آمده باشد که پلکتان به طور غیرارادی و آزاردهنده شروع به پریدن کند. این وضعیت که به آن میوکمیا گفته می‌شود، اغلب نشانه‌ای از خستگی شدید چشم، استرس و کمبود خواب است. این اسپاسم‌های خفیف معمولاً بی‌خطر هستند و با استراحت کافی برطرف می‌شوند.
• حساسیت به نور و تاری دید: وقتی چشم‌ها خسته هستند، عضلات مسئول تمرکز نیز به درستی کار نمی‌کنند. در نتیجه، ممکن است دچار تاری دید، به‌خصوص هنگام مطالعه یا کار با کامپیوتر شوید. همچنین، چشم‌های خسته نسبت به نور حساس‌تر شده و دیدن در محیط‌های پرنور می‌تواند باعث ناراحتی و درد شود.
• سیاهی و پف زیر چشم: کم‌خوابی باعث احتباس مایعات در بدن، به ویژه در اطراف چشم‌ها می‌شود. این امر به پف زیر چشم‌ها منجر می‌گردد. از طرفی، پوست اطراف چشم بسیار نازک است و بی‌خوابی می‌تواند رگ‌های خونی زیر آن را برجسته‌تر کرده و باعث ایجاد سیاهی دور چشم شود.

بایدها و نبایدها برای پیشگیری از کم خوابی

برای جلوگیری از کم‌خوابی و بی‌خوابی و در نتیجه حفظ سلامت چشم، بهتر است از انجام برخی کارها پیش از خواب پرهیز کنید:

• استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی: نور آبی ساطع شده از تلفن همراه، تبلت، کامپیوتر و تلویزیون می‌تواند تولید ملاتونین (هورمون تنظیم‌کننده خواب) را مختل کرده و به بی‌خوابی منجر شود. توصیه می‌شود حداقل یک ساعت قبل از خواب، استفاده از این دستگاه‌ها را متوقف کنید.
• نوشیدن مایعات کافئین‌دار و الکلی: مصرف قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا و الکل می‌تواند الگوی خواب شما را به هم بزند و باعث بیدار شدن مکرر در طول شب شود.
• مصرف وعده‌های غذایی سنگین: خوردن غذای سنگین و پرچرب پیش از خواب، به سیستم گوارشی فشار آورده و می‌تواند باعث ناراحتی و اختلال در خواب شود. بهتر است شام را چند ساعت قبل از خواب میل کنید.
• ورزش‌های سنگین: انجام ورزش‌های شدید، ضربان قلب و دمای بدن را افزایش می‌دهد که این امر می‌تواند به هوشیاری بیشتر و دشواری در به خواب رفتن منجر شود. ورزش‌های سبک مانند یوگا یا حرکات کششی انتخاب بهتری هستند.
• قرار گرفتن در معرض نور شدید: نورهای روشن در خانه، مغز را بیدار نگه می‌دارند. پیش از خواب، نور محیط را کم کنید و فضایی آرام و کم‌نور برای استراحت آماده کنید.

نکته کلیدی؛ خواب کافی

اولین قدم برای حفظ سلامت چشم بهترین راه برای جلوگیری از این مشکلات، خواب کافی و باکیفیت است. متخصصان توصیه می‌کنند که بزرگسالان بین ۷ تا ۹ ساعت خواب شبانه داشته باشند. اگرچه استفاده از اشک مصنوعی می‌تواند به کاهش خشکی چشم کمک کند، اما هیچ جایگزینی برای استراحت واقعی چشم‌ها و بدن وجود ندارد. اگر علائم چشمی شما با وجود خواب کافی ادامه پیدا کرد، توصیه می‌شود برای معاینه دقیق به متخصص چشم مراجعه کنید. برای دریافت نوبت درمانگاه های تخصصی و فوق تخصصی بیمارستان فارابی به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.