به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ در شهرهای بزرگ ایران، از جمله تهران، آلودگی هوا و پدیده گرد و غبار به یکی از چالش‌های اصلی سلامت تبدیل شده است. به ویژه برای گروه های حساس مانند سالمندان و کودکان و افراد با بیماری های قلب و ریوی. اما آلودگی و گرد و غبار هوا ممکن است علاوه بر آسیب به ارگان هایی مانند قلب و ریه، به چشم ها نیز آسیب وارد کند. چشمان ما، به دلیل تماس مستقیم با محیط بیرونی، به شدت تحت تأثیر این آلاینده‌ها قرار می‌گیرند. بیمارستان فارابی، به عنوان قطب علمی چشم‌پزشکی کشور، در هر شرایطی اهمیت آگاهی‌بخشی درباره تأثیرات مخرب آلودگی هوا بر سلامت چشم و ارائه راهکارهای عملی برای محافظت از بینایی شما را رسالت خود می‌داند. به همین دلیل توصیه می کنیم مطلب زیر را که شامل نکات مهم برای حفظ سلامت چشم در روزهای آلودگی هوا به ویژه پدیده گرد و غبار است را مطالعه کنید.

 

آلودگی هوا و گرد و غبار چگونه بر چشمان ما تأثیر می‌گذارد؟

ذرات معلق موجود در گرد و غبار، گازهای شیمیایی و سایر آلاینده‌های موجود در هوا، می‌توانند به طرق مختلف به سطح چشم آسیب برسانند:

• تحریک و التهاب مستقیم: ذرات ریز و مواد شیمیایی موجود در هوا مستقیماً با سطح چشم تماس پیدا کرده و باعث تحریک، قرمزی، سوزش، خارش و احساس وجود جسم خارجی می‌شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به التهاب ملتحمه (لایه‌ی پوشاننده سفیدی چشم و داخل پلک) شود.
• تشدید خشکی چشم: آلاینده‌ها می‌توانند لایه اشکی محافظ چشم را مختل کرده و باعث تبخیر سریع‌تر اشک شوند. این امر به ویژه برای افرادی که از قبل دچار خشکی چشم هستند، وضعیت را بدتر می‌کند و منجر به سوزش، خارش و تاری دید می‌شود.
• افزایش خطر عفونت: سیستم دفاعی طبیعی چشم در برابر آلاینده‌ها ضعیف می‌شود و این موضوع می‌تواند چشم را مستعد عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی کند.
• عوارض طولانی‌مدت: مطالعات نشان داده‌اند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا با افزایش خطر برخی بیماری‌های چشمی جدی‌تر مرتبط است.

 

علائم شایع چشمی ناشی از آلودگی و گرد و غبار

در روزهای آلوده یا پرگرد و غبار، ممکن است یک یا چند مورد از علائم زیر را تجربه کنید:

• قرمزی و خون‌افتادگی چشم
• احساس سوزش، خارش یا گزش در چشم
• احساس وجود جسم خارجی یا شن در چشم
• اشک‌ریزش بیش از حد
• تاری دید موقت
• حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
• ترشحات خفیف از چشم
• ورم و پف پلک‌ها

توجه به این نکته ضروری است که برخی از موارد بالا ممکن است به دلایل دیگر رخ دهد و ارتباطی با آلودگی هوا نداشته باشد. به همین دلیل باید بین بیماری های مزمن و مشکلات زمینه ای چشم و مواردی که در اثر آلودگی هوا اتفاق می افتند، تفاوت قائل شد.

 

نکات مهم برای حفظ سلامت چشم در روزهای آلودگی و گرد و غبار

برای به حداقل رساندن تأثیرات منفی آلودگی هوا و گرد و غبار بر چشمانتان، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:

• حتی‌الامکان در خانه بمانید: در روزهایی که کیفیت هوا بسیار پایین است یا هشدارهای عمومی صادر می‌شود، تا حد امکان از منزل خارج نشوید، به خصوص اگر به گرد و غبار حساسیت دارید یا مشکلات چشمی زمینه‌ای دارید.
• از عینک محافظ استفاده کنید: هنگام خروج از منزل، حتماً از عینک آفتابی با پوشش کامل یا عینک‌های محافظ (مانند عینک‌های ورزشی یا ایمنی) استفاده کنید. این عینک‌ها به عنوان یک سد فیزیکی عمل کرده و از ورود مستقیم ذرات و آلاینده‌ها به چشم جلوگیری می‌کنند.
• از مالش چشم‌ها خودداری کنید: مالش چشم‌ها، به خصوص با دست‌های آلوده، می‌تواند ذرات را بیشتر به سطح چشم بمالد و تحریک و التهاب را تشدید کند.
• بهداشت دست و صورت را رعایت کنید: پس از بازگشت به منزل، بلافاصله دست‌ها و صورت خود را با آب و صابون ملایم بشویید تا آلاینده‌ها از پوست و اطراف چشم پاک شوند.
• لنزهای تماسی را با احتیاط مصرف کنید: در روزهای آلوده، استفاده از لنزهای تماسی می‌تواند خطر تحریک و عفونت را افزایش دهد. بهتر است در این شرایط از عینک استفاده کنید. اگر مجبور به استفاده از لنز هستید، حتماً بهداشت لنزها را به دقت رعایت کرده و مدت زمان استفاده از آن‌ها را کاهش دهید.
• از قطره‌های اشک مصنوعی استفاده کنید: استفاده منظم از قطره‌های اشک مصنوعی بدون نگهدارنده (Preservative-free) می‌تواند به شستشوی ذرات از سطح چشم، مرطوب نگه داشتن چشم و کاهش خشکی و تحریک کمک کند. قبل از استفاده، با چشم‌پزشک خود مشورت کنید.
• محیط خانه را پاکیزه نگه دارید: پنجره‌ها را بسته نگه دارید و از دستگاه‌های تصفیه هوا در منزل استفاده کنید تا کیفیت هوای داخل خانه بهبود یابد.
• مصرف آب کافی: نوشیدن آب کافی به حفظ رطوبت عمومی بدن و در نتیجه، به عملکرد بهتر غدد اشکی کمک می‌کند.
• تغذیه مناسب: مصرف سبزیجات و میوه می تواند در روزهایی که با آلودگی هوا مواجه هستیم مفید باشد.

 

چه زمانی به چشم‌پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم قرمزی، سوزش یا درد چشم شما با وجود رعایت نکات فوق، بهبود نیافت یا با علائم زیر همراه بود، هرچه سریع تر به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

• درد شدید و مداوم
• کاهش ناگهانی یا شدید بینایی
• حساسیت شدید به نور
• ترشحات غلیظ یا چرکی از چشم
• قرمزی شدید و پیشرونده
• احساس وجود جسم خارجی که با شستشو یا پلک زدن برطرف نمی‌شود.

 

حفظ سلامت چشم در برابر آلودگی هوا و گرد و غبار نیازمند آگاهی و رعایت نکات بهداشتی و محافظتی است. با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و مراجعه به موقع به چشم‌پزشک در صورت بروز علائم نگران‌کننده، می‌توانید از چشمان خود در برابر آسیب‌های احتمالی محافظت کنید. توصیه می شود در این روزها با پدیده گرد و غبار در برخی شهرها مواجه هستیم حتی الامکان از خانه خارج نشوید. بیمارستان فارابی همواره آماده ارائه خدمات تخصصی و مشاوره به هموطنان عزیز است. برای دریافت نوبت درمانگاه های فوق تخصصی و تخصصی این بیمارستان می توانید به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.