به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ با فرارسیدن فصل تابستان و افزایش ساعات آفتابی، بسیاری از ما به فکر محافظت از پوست خود در برابر اشعه‌های مضر خورشید می‌افتیم. اما آیا می‌دانستید که چشمان شما نیز به همان اندازه به محافظت نیاز دارند؟ نور شدید خورشید و به ویژه اشعه ماوراء بنفش (UV)، می‌تواند آسیب‌های جدی و بعضاً جبران‌ناپذیری به سلامت بینایی شما وارد کند. برای اطلاع از این میزان این آسیب ها و عوارضی که ممکن است برای چشم ایجاد شود بهتر است مطلب زیر را مطالعه کنید. ما در بیمارستان فارابی معتقدیم پیشگیری بر درمان اولویت دارد. به همین دلیل تلاش می کنیم تا با انتشار مطالب آموزشی، سطح آگاهی جامعه را افزایش دهیم.

تهدید نامرئی؛ اشعه ماوراء بنفش (UV) و چشمان شما

نور خورشید حاوی طیف وسیعی از اشعه‌هاست که برخی از آن‌ها برای چشم مضر هستند. مهم‌ترین این اشعه‌ها، اشعه ماوراء بنفش (UV) است که خود به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:

• UVA: این اشعه می‌تواند به عمق چشم نفوذ کرده و با آسیب به شبکیه، خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا (تخریب لکه زرد) را افزایش دهد. این بخش از شبکیه مسئول دید مرکزی و دقیق شماست.
• UVB: این اشعه عمدتاً توسط قرنیه و عدسی جذب می‌شود و می‌تواند باعث آسیب به سطح چشم و بروز آب مروارید شود.

حتی در روزهای ابری نیز اشعه UV می‌تواند از ابرها عبور کرده و به چشمان شما برسد. همچنین، انعکاس نور خورشید از سطوحی مانند آب، شن، برف و آسفالت می‌تواند شدت تابش UV را به میزان قابل توجهی افزایش دهد، حتی اگر مستقیماً به خورشید نگاه نکنید.

عوارض عدم استفاده از عینک آفتابی؛ آسیب‌های پنهان و آشکار

قرار گرفتن طولانی‌مدت و بدون محافظت در برابر اشعه UV خورشید، می‌تواند منجر به بروز یا تشدید بیماری‌های چشمی زیر شود:

فتوکراتیت یا آفتاب‌سوختگی چشم

این وضعیت شبیه به آفتاب‌سوختگی پوست است، اما در قرنیه (پنجره شفاف جلوی چشم) و ملتحمه (غشای پوشاننده سفیدی چشم) رخ می‌دهد. علائم آن شامل درد شدید، قرمزی، تاری دید موقت، احساس وجود شن در چشم، اشک‌ریزش زیاد و حساسیت شدید به نور است. این عارضه معمولاً موقتی است و طی چند روز بهبود می‌یابد، اما می‌تواند بسیار دردناک باشد. "کوررنگی برفی" (Snow Blindness) نیز نوعی فتوکراتیت است که ناشی از انعکاس شدید UV از برف و یخ، به ویژه در ارتفاعات بالا، می‌باشد.

آب مروارید (Cataract)

کاتاراکت به کدر شدن عدسی طبیعی چشم اطلاق می‌شود که منجر به تاری دید، کاهش وضوح رنگ‌ها و حساسیت به نور می‌شود. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه UV، به ویژه UVB، به طور مستقیم با افزایش خطر ابتلا به آب مروارید مرتبط است. هر بار که بدون محافظت در برابر آفتاب قرار می‌گیرید، به تدریج خطر ابتلا به این بیماری را در سال‌های آینده افزایش می‌دهید.

ناخنک (Pterygium)

ناخنک یک توده گوشتی مثلثی شکل است که از سفیدی چشم (ملتحمه) شروع شده و به تدریج روی قرنیه رشد می‌کند. این عارضه اغلب با قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید، باد و گرد و غبار مرتبط است. ناخنک می‌تواند باعث قرمزی، سوزش، احساس جسم خارجی و در صورت رشد زیاد، تاری دید شود.

دژنراسیون ماکولا وابسته به سن

AMD یکی از علل اصلی کاهش بینایی شدید در افراد مسن است که بر روی ماکولا (لکه زرد)، حساس‌ترین بخش شبکیه که مسئول دید مرکزی و دقیق است، تأثیر می‌گذارد. اگرچه AMD عمدتاً به سن و ژنتیک مرتبط است، اما برخی تحقیقات نشان می‌دهند که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه UV می‌تواند خطر ابتلا یا پیشرفت آن را افزایش دهد.

سرطان‌های چشم و اطراف چشم

همانند پوست، بافت‌های چشم و پلک‌ها نیز می‌توانند در برابر اشعه UV دچار سرطان شوند. انواع مختلفی از سرطان‌ها، از جمله کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی و ملانوم، می‌توانند در پلک‌ها، ملتحمه و حتی داخل چشم ایجاد شوند.

چرا محافظت از چشم در تابستان مهم‌تر است؟

در فصل تابستان، به دلیل زاویه تابش خورشید و طولانی‌تر بودن روزها، شدت اشعه UV به حداکثر می‌رسد. همچنین، فعالیت‌های خارج از منزل مانند شنا، پیاده‌روی، کوهنوردی و ورزش‌های آبی افزایش می‌یابد که به معنای قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید و انعکاس آن از آب و سایر سطوح است. این عوامل مجموعاً خطر آسیب چشمی را در تابستان به طور چشمگیری بالا می‌برند.

سپر محافظ چشمان شما؛ انتخاب عینک آفتابی استاندارد

برای محافظت مؤثر از چشمان خود، انتخاب عینک آفتابی مناسب بسیار حیاتی است. هنگام خرید عینک آفتابی به نکات زیر توجه کنید:

• فیلتر ۱۰۰٪ اشعه UV: مهم‌ترین ویژگی عینک آفتابی، قابلیت فیلتر کردن ۱۰۰٪ اشعه‌های UVA و UVB است. به دنبال برچسب "UV400" یا "Blocks 99-100% of UVA and UVB" باشید. رنگ یا تیرگی لنز نشان‌دهنده میزان محافظت UV نیست. یک لنز تیره بدون فیلتر UV، حتی می‌تواند مضرتر باشد زیرا مردمک چشم را گشادتر کرده و اجازه ورود اشعه UV بیشتری را می‌دهد.
• پوشش کامل: عینک‌هایی با لنزهای بزرگ‌تر یا مدل‌های دورپیچ محافظت بیشتری را فراهم می‌کنند، زیرا از ورود اشعه UV از کناره‌ها نیز جلوگیری می‌کنند.
• لنزهای پولاریزه: این لنزها علاوه بر محافظت UV، تابش خیره‌کننده نور از سطوح بازتابنده مانند آب یا آسفالت را کاهش می‌دهند که برای رانندگی یا فعالیت‌های آبی بسیار مفید است، اما محافظت UV بیشتری ارائه نمی‌دهند.
• قیمت مهم نیست: یک عینک آفتابی ارزان‌قیمت با برچسب UV100% می‌تواند به همان اندازه یک عینک گران‌قیمت در محافظت از چشم مؤثر باشد. مهم، وجود برچسب استاندارد UV است.

توصیه ما این است که در صورت آشنا نبودن با انواع عینک آفتابی حتما با چشم پزشک مشورت کرده و در نهایت عینک آفتابی خود را از مراکز معتبر فروش عینک تهیه کنید.

محافظت همیشگی از چشم حتی در فصول غیر از تابستان

آسیب‌های ناشی از اشعه UV تجمعی هستند و در طول زمان رخ می‌دهند. بنابراین، محافظت از چشم‌ها در برابر نور خورشید باید یک عادت همیشگی باشد، نه فقط مختص تابستان. در تمام فصول، حتی در روزهای ابری، از عینک آفتابی استاندارد استفاده کنید. کلاه‌های لبه‌دار نیز می‌توانند محافظت بیشتری را فراهم آورند.

باید این را بدایند که چشمان شما سرمایه‌های ارزشمندی هستند که نیاز به مراقبت دائمی دارند. استفاده از عینک آفتابی استاندارد در فصل تابستان و در تمام طول سال، یک اقدام ساده اما حیاتی برای پیشگیری از آسیب‌های جدی ناشی از اشعه UV خورشید است. با انتخاب درست و رعایت نکات محافظتی، می‌توانید از زیبایی‌های نور خورشید لذت ببرید، بدون آنکه نگران آسیب به بینایی خود باشید.

اگر علاقه مند به شناخت انواع عینک آفتابی و مطالب تخصصی تر هستید از شما دعوت می کنیم تا با کلیک روی لینک های زیر فیلم مربوط به آشنایی با انواع عینک های آفتابی را که توسط دکتر آرش میرمحمدصادقی، استاد گروه بیماری های چشم دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیمارستان فارابی تهیه شده است را تماشا کنید.

عینک های آفتابی، قسمت اول

عینک های آفتابی، قسمت دوم

همچین برای دریافت نوبت درمانگاه های فوق تخصصی و تخصصی چشم بیمارستان فارابی می توانید به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.