به گزارش روابط عمومی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ در دنیای پر از فعالیت امروز، دست‌های ما بی‌وقفه در حال لمس اشیا و سطوح مختلف هستند. از دستگیره در و صفحه کلید رایانه گرفته تا تلفن همراه و کارت های بانکی. در این میان، میکروب‌های بی‌شماری، نامرئی و بی‌صدا، به دست‌های ما می‌چسبند. اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که وقتی همین دست‌های آلوده، حتی برای لحظه‌ای، با چشمان حساس شما تماس پیدا می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد؟ بیایید با هم سفری کوتاه و هشداردهنده را از لحظه تماس یک دست آلوده تا بروز یک بیماری چشمی، قدم به قدم دنبال کنیم. در این روایت ساده سعی شده تا مهمترین مشکلاتی که ممکن است در اثر این تماس برای پشم ایجاد شود را شرح دهیم.

 

آغاز سفر؛ دست آلوده دروازه ورود

تصور کنید دست شما به طور ناخواسته با سطحی آلوده به باکتری، ویروس یا قارچ تماس پیدا کرده است. شاید یک عطسه در فضای عمومی، لمس یک نرده در اتوبوس، یا حتی خاراندن یک جوش کوچک روی صورت. میکروب‌ها به صورت مسافرانی کوچک و ناخوانده بی‌درنگ به سطح پوست دست شما می‌چسبند. آن‌ها در انتظار فرصتی هستند تا به مقصد بعدی خود برسند.

 

مقصد بعدی؛ چشمان حساس شما

و ناگهان یک خارش کوچک، یک پلک زدن ناخودآگاه یا حتی عادت مالش چشم‌ها در اثر خستگی این فرصت را فراهم می‌کند. دست آلوده با تمام میکروب های روی آن، به سمت چشم حرکت می‌کند و با پلک یا سطح کره چشم تماس پیدا می‌کند. در این لحظه میلیون‌ها میکروب،بدون اینکه شما متوجه شوید، از دست به سطح چشم منتقل می‌شوند.

 

 ورود به قلمرو چشم؛ لایه اشکی و ملتحمه

چشم شما با لایه اشکی شفاف و ملتحمه (غشای نازک پوشاننده سفیدی چشم و داخل پلک)، اولین خط دفاعی را تشکیل می‌دهد. لایه اشکی حاوی آنزیم‌ها و آنتی‌بادی‌هایی است که سعی در از بین بردن مهاجمان دارند. اما اگر تعداد میکروب‌ها زیاد باشد یا سیستم ایمنی بدن و چشم کمی ضعیف شده باشد (مثلاً به دلیل خشکی چشم یا استفاده از لنز تماسی)، این دفاع اولیه ممکن است کافی نباشد.

در ادامه میکروب‌ها شروع به تکثیر می‌کنند. سطح ملتحمه که پر از رگ‌های خونی ظریف است، به این حمله واکنش نشان می‌دهد. رگ‌ها متورم و گشاد می‌شوند تا سلول‌های دفاعی بیشتری را به منطقه بفرستند. اینجاست که اولین نشانه بیرونی ظاهر می‌شود؛ قرمزی چشم.

 

نبرد آغاز می‌شود؛ التهاب و عفونت

با پیشرفت این نبرد، میکروب‌ها شروع به آسیب رساندن به سلول‌های سطح چشم می‌کنند. بسته به نوع میکروب و شدت حمله، مشکلات مختلفی بروز می‌کنند که مهمترین آن ها ورم ملتحمه و کراتیت است.

ورم ملتحمه (Conjunctivitis)

• اگر مهاجم یک ویروس باشد (مثلاً آدنوویروس)، ملتحمه قرمز و متورم می‌شود و چشم شروع به اشک‌ریزش و ترشحات آبکی می‌کند. این نوع ورم ملتحمه بسیار مسری است و می‌تواند به سرعت به چشم دیگر یا افراد دیگر منتقل شود.
• اگر باکتری‌ها عامل باشند، علاوه بر قرمزی، ترشحات غلیظ و چرکی نیز ظاهر می‌شود که ممکن است پلک‌ها را صبح‌ها به هم بچسباند. این نوع نیز مسری است.
• در هر دو حالت، احساس سوزش، خارش و ناراحتی در چشم شایع است.

کراتیت (Keratitis)

• در موارد جدی‌تر، میکروب‌ها می‌توانند از ملتحمه عبور کرده و به قرنیه (پنجره شفاف جلوی چشم) حمله کنند. این وضعیت، یعنی التهاب یا عفونت قرنیه، بسیار خطرناک‌تر است. قرنیه برای دید واضح حیاتی است.
• عفونت قرنیه می‌تواند منجر به درد شدید، حساسیت به نور، تاری دید و حتی زخم قرنیه شود. در صورت عدم درمان به موقع، کراتیت می‌تواند باعث آسیب دائمی به بینایی و حتی نابینایی شود.

 

پیامدها؛ از ناراحتی تا تهدید بینایی

سفر کوتاه یک میکروب از دست آلوده به چشم می‌تواند پیامدهای متفاوتی داشته باشد.

• ناراحتی و اختلال در فعالیت‌های روزمره: قرمزی، خارش، سوزش و تاری دید می‌تواند انجام کارهای روزمره مانند مطالعه، کار با کامپیوتر یا رانندگی را دشوار کند.
• نیاز به درمان پزشکی: در بسیاری از موارد، برای کنترل عفونت و جلوگیری از عوارض، نیاز به مراجعه به چشم‌پزشک و مصرف قطره‌های چشمی یا داروهای خوراکی است.
• عوارض جدی و دائمی: در موارد شدید کراتیت، به‌ویژه اگر عامل آن باکتری‌های تهاجمی یا قارچ‌ها باشند، ممکن است زخم قرنیه، اسکار دائمی روی قرنیه و کاهش شدید یا دائمی بینایی رخ دهد.

 

این روایت اهمیت یک عمل ساده اما حیاتی را به ما یادآوری می‌کند. یعنی شستن دست‌ها. شستشوی مکرر و صحیح دست‌ها با آب و صابون، به‌ویژه قبل از لمس چشم‌ها می‌تواند زنجیره انتقال میکروب‌ها را قطع کرده و از آغاز این "سفر آلودگی" به چشمان شما جلوگیری کند. سلامت بینایی شما ارزشمند است. پس با رعایت بهداشت دست، از آن محافظت کنید.

اگر به هر دلیلی دچار قرمزی چشم همراه با درد، تاری دید یا ترشح چرکی هستید سریعا به چشم‌پزشک مراجعه کرده و از هرگونه خوددرمانی و استفاده ی خودسرانه از قطره ها و پمادهای چشمی پرهیز کنید. اورژانس بیمارستان فارابی به صورت 24 ساعته و در همه روزهای سال پذیرای بیماران با مشکلات حاد و اورژانسی چشم است. برای دریافت نوبت درمانگاه های تخصصی و فوق تخصصی چشم نیز می توانید به نشانی nobat.tums.ac.ir مراجعه کنید.