در یک دستاورد علمی و پزشکی بی‌سابقه، تیم تخصصی بیمارستان فارابی دانشگاه علوم پزشکی تهران بار دیگر عمل جراحی عصب‌رسانی به قرنیه را این بار با سه عمل موفق در یک روز به پایان رساندند؛ عملی که امید تازه‌ای برای بیماران مبتلا به بی‌حسی قرنیه و خشکی شدید چشم به همراه دارد.

اولین پیوند عصب حسی قرنیه (Corneal Neurotization) در کشور، آبان 1402 با همکاری متخصصان چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و جراحی مغز و اعصاب دانشگاه علوم پزشکی گیلان در بیمارستان فارابی انجام شد. پس از انجام این جراحی سوالی در ذهن برخی از مخاطبان و بیماران ایجاد شد که آیا این جراحی برای ترمیم عصب بینایی انجام می شود؟ انجام دومین جراحی پیوند عصب حسی قرنیه در بیمارستان فارابی بهانه ای شد تا با دکتر سید فرزاد محمدی، فوق تخصص قرنیه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره تفاوت بین این پیوند و احتمال ترمیم عصب بینایی گفت و گو کنیم.

به همت گروه چشم پزشکی و مرکز تحقیقات چشم پزشکی ترجمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران برای اولین بار در جهان پیوند سلول های بنیادی قرنیه و بازسازی لیمبوس در بیمارستان فارابی انجام شد. دکتر سید فرزاد محمدی، عضو هیئت علمی گروه چشم و رئیس مرکز تحقیقات چشم پزشکی ترجمانی این دانشگاه که انجام این جراحی را به عهده داشت درباره این پیوند گفت: یکی از سناریوهای سخت بالینی که چشم پزشکان با آن مواجه هستند از بین رفتن خصوصیت ها و ویژگی های زیستی سطح چشم است. زیرا این سطح یک بافت بسیار پیچیده زیستی محسوب شده و ممکن است به علت بیماری های مادرزادی، آسیب های وارده شده به چشم و یا دلایل مختلف دچار نارسایی شود. در این موارد نیاز به پیوند لایه های هادی سلول های بنیادی سطح چشم وجود دارد. در حال حاضر فرایند استحصال و پیوند این لایه فوق تخصصی و بسیار ظریف از روی کره چشم فرد اهدا کننده که فرایند دشواری نیز به شمار می رود برای اولین بار در جهان و در بیمارستان فارابی انجام شده است.

مرکز تحقیقات چشم پزشکی ترجمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران با همکاری بیمارستان فارابی سال هاست که به دنبال استفاده از تکنولوژی های روز دنیا به ویژه هوش مصنوعی در زمینه آموزش دستیاران چشم پزشکی است. همین هدف باعث ایجاد پیوند میان این مرکز و گروه رباتیک ارس دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی شد تا در نهایت این همکاری منجر به تولید محصول دانش بنیانی با عنوان ربات کمک جراح Arash Assist شود. همچنین نسخه سوم این ربات پس از بررسی های انجام شده و برای اولین بار در اتاق عمل چشم بیمارستان فارابی و روی چشم اهدایی انسان که به دلیل آلودگی های زیستی قابلیت پیوند نداشت، مورد استفاده قرار گرفت. این ربات دارای دو بازو است که یک بازوی آن در دست استاد جراح چشم قرار گرفته و با ثبت حرکات دست وی می تواند این حرکات را به بازوی دیگر انتقال داده تا دستیار چشم پزشکی به کمک بازوی دوم این بازخوردهای لمسی را دریافت کند. دکتر سید فرزاد محمدی، عضو هیئت علمی گروه چشم و رئیس مرکز تحقیقات چشم پزشکی ترجمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این فیلم روش استفاده از این بازوی رباتیک را توضیح می دهد.

شاید برای بسیاری، دانستن اولین های علوم مختلف پزشکی کشور جذابیت زیادی داشته باشد. اولین عمل پیوند قرنیه نیز یکی از این موارد است که نخستین بار در سال 1313 پروفسور شمس در ایران و بیمارستان فارابی انجام داد. به همین دلیل و به مناسبت بیست و هفتمین سالگرد درگذشت پروفسور محمدقلی شمس، پدر چشم پزشکی نوین ایران و بنیانگذار بیمارستان فارابی، فیلمی تهیه شده که در آن علاوه بر زندگینامه این پروفسور فقید و اولین پیوند قرنیه، استادان پیشکسوت و دانش آموختگان گروه چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران به همراه مسئولان بیمارستان فارابی خاطرات، خصوصیات شخصیتی و تاثیر خدمات پروفسور شمس بر چشم پزشکی ایران را بیان می کنند.

با همکاری جمعی از متخصصان و جراحان چشم و مغز و اعصاب دانشگاه های علوم پزشکی تهران و گیلان، برای نخستین بار در کشور پیوند عصب حسی قرنیه (Corneal Neurotization) روی چشم بیمار با سابقه جراحی تومور مغزی و مشکل در عصب بینایی سطح چشم، در بیمارستان فارابی انجام شد. در این جراحی بخشی از عصب پا توسط جراح مغز و اعصاب جداسازی شده و پس از آماده سازی، توسط متخصصان قرنیه و اکولوپلاستی به قرنیه چشم بیمار مورد نظر پیوند شد. در این جراحی نیازی به اهدا کننده وجود نداشته و عصب از پای بیمار گرفته می شود.

با حضور رئیس مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش پزشکی وزارت بهداشت جلسه به اشتراک گذاری آخرین دستاوردها و مراحل پیشرفت در ساخت ربات دستیار آموزش جراحی چشم موسوم به ARASH_ASSIST در بیمارستان فارابی برگزار شد.

دکتر سید فرزاد محمدی، عضو هیئت علمی گروه چشم پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس مرکز تحقیقات چشم پزشکی ترجمانی این دانشگاه در گفت و گویی مفصل با روابط عمومی بیمارستان فارابی به بیان اهداف پروژه طراحی و ساخت ربات دستیار آموزش جراحی چشم پزشکی موسوم به ARASH-ASSIST و تحولی که این فناوری در آموزش چشم پزشکی ایجاد خواهد کرد، پرداخت.

به همت چشم پزشکان بیمارستان فارابی مرحله اول عمل جراحی پیوند قرنیه مصنوعی دندانی ـ استخوانی (Osteo-odonto-keratoprosthesis) با موفقیت در این مرکز انجام شد.

به همت گروه گلوکوم بیمارستان فارابی کتاب «بیماری آب سیاه، پرسش و پاسخ های تحلیلی» برای افزیش بهره وری آموزشی و کمک به رفع بخشی از نیازهای آموزشی جامعه چشم پزشکی به ویژه دستیاران چشم پزشکی، منتشر شد.